نشریه خط

مرگ، مبهم ترین پرسش انسان است؛ انکارش نمیتوان کرد، که هست... اما چرایی و چگونگی اش همواره روح و اندیشۀ بشر را به تلاطم انداخته. مگر در متون دینی برایش پاسخی بتوان یافت، وگرنه ذهن بشر، قرن¬هاست که در پیچ و خم پاسخگویی اش درمانده شده است.
این امرِ حقیقیِ گریزناپذیرِ مبهم، به رغم ظاهر منهدم کننده اش، مولّد آثار هنری و ادبی بسیاری بوده است؛ چرا که هنر، بازتاب روح و اندیشۀ انسان است، و این ذهن و اندیشه نیز، هرگز خالی از یاد مرگ نبوده است. اما نگرش ها به مرگ، متفاوتند؛ مرگ را می توان سیاه دید یا سپید، پایان یا آغاز، می توان به آن معترض بود یا آن را با طیب خاطر پذیرفت، و همچنین می توان آن را به انسان و همه چیز تعمیم داد و از این رو، به بهانۀ تلاشی و از هم پاشیدن ظرفی منقوش و زیبا که چشم و دست و دل هنرمند سازنده اش را هم با خود دارد، در وصف مرگ سرودی غم بار سرود؛ و استعاره اش کرد برای انسان، برای دستاوردهایش و ثمرۀ عمرش، چنانکه "آغداشلو" چنین کرده است.

هشتمین منتخب نسل نو، با هدف هر سالۀ کشف استعدادهای کمتر ظهور یافته، در حالی برگزار شد که هیات انتخاب این دوره را خانم و آقایان: شیده تامی، محمدمهدی طباطبایی و آرش صداقت کیش تشکیل داده بودند. در این سالانه تعداد 81 اثر از 44 هنرمند جوان برای نمایش برگزیده شده بود که هیات انتخاب، برخی از معیارهای این گزینش را نکاتی عینی مانند پرهیز از کلیشه و نه تکرار، مهارت فنی و نه نمایش تکنیک، و استفاده از عکس و نه نگاه ازدریچه دوربین، ذکر کرده است. علارغم معیارهای تعیین شده، آثار به نمایش درآمده طیف متنوعی از آثار قوی تا ضعیف بود. 

آثار قوی (با لحاظ محدودۀ سنی شرکت کنندگان) و قابل تامل این نمایشگاه را اگرچه نمی توان نادیده گرفت اما وجود این گونه آثار در سالانه ای با ادعای معرفی استعدادهای یک نسل، و با دامنۀ دریافت 1347 اثر از سراسر کشور، قابل پیش بینی است؛ لیکن آنچه مخاطب را شگفت زده می کند وجود آثاری با سطح کیفی نازل در میان آثار به نمایش درآمده است، آثاری که در آن ها نمی توان اثر چندانی از مهارت فنی یافت. انتخاب چنین آثاری برای نمایشگاهی که به بیان برگزارکنندگانش جمع بندی توانایی عمومی در نقاشی نسل جوان است، و از این رو گزینشی دقیق تر می طلبد، جای تامل دارد. چرا که به نظر می رسد بسیاری از آثار کلاسی دانشجویان و هنرآموزان در سراسر کشور که داوران محترم آن ها را غیرقابل ارائه دانسته اند، نیز به مراتب بهتر و حرفه ای تر از بعضی از این آثار است.  

البته بیان این نکات، دشواری انتخاب برگزیده های یک نسل جوان که هنوز زبان تصویری شخصی و تثبیت شده ای ندارند را کتمان نمی کند، اما در صورت پذیرش این مطلب که داوری بر اساس معیارهای حرفه ای صورت گرفته (چنان که هیات انتخاب در بروشور نمایشگاه صراحتا ذکر کرده بودند)، راه یافتن بسیاری از آثار به مرحله ی نمایش قدری سوال برانگیز است.

فرشته، حقیقتی ماورای عالم مادیست، حقیقتی مجرد و نادیدنی؛ اما همواره با شمایلی خاص به عنوان نشانه ای از غیب و اشاره ای به آن، به تصویر درآمده است. شمایلی انسانی، ظریف و زیبا، با بال‌هایی بر پشت، که انسان را به یاد آسمان و به عبارتی، افقی بالاتر از زمین می اندازد.
تجسم فرشتگان به عنوان نمایندگانی از عالم بالا و ملکوت، نه تنها در قرون گذشته مورد توجه نگارگران ایران و هنرمندان غرب بوده، بلکه بر آثار برخی از هنرمندان معاصر نیز تاثیر گذاشته است. در این بین می‌توان به آثار "عبدالحمید قدیریان" اشاره کرد که فرشته‌نگاری از شاخصه‌های اصلی آنهاست؛ آثاری حاوی نگاهی نو و در عین حال پایبند به سنت، در ترسیم فرشتگان.
از ویژگی های دیگر  آثار قدیریان می توان به طراحی ساده چهره ها، استفاده از سطوح نسبتا ساده و تخت و دورگیری آنها اشاره کرد که حاکی از تاثیرپذیری وی از هنر نگارگری است. در کنار این ویژگی ها، به کارگیری تضادهایی چون تیرگی و روشنی و رنگ های سرد و گرم بر جذابیت آثار این هنرمند معاصر افزوده است.
قدیریان به خوبی موضوعات و مفاهیم اصیل دینی را به واسطۀ فرشتگانش و با پرداخت مناسب آنها به تصویر کشیده و مخاطب را دقایقی به دور از وهم، به آسمان خیال پرواز می دهد.

نماد های عاشورایی نشانه های ملموس و قابل درکی برای تمام مردم است که با دیدن آنها می توان ابعاد گوناگونی از واقعۀ عظیم کربلا، از جمله وجه سوگ و اندوه و همچنین وجه حماسی این واقعه را به مخاطب انتقال داد.اثر هنری، بازتاب باورها و اعتقادات هنرمند و جامعۀ پیرامون وی است؛ و این مساله که واقعۀ عاشورا از ارکان اعتقادی جامعۀ شیعی است، و در عمق روح و جان شیعیان جریان دارد امری بدیهی است. از این رو ابعاد مختلف این واقعه همواره در آثار هنری شیعیان، خاصه ایرانیان، به نحوی ظهور و بروز داشته است. تابلوی "عاشورا" اثر کاظم چلیپا یکی از چند اثر این نقاش با موضوعیت واقعۀ کربلا است، با نمادها و نشانه هایی که پیشتر در سقاخانه ها و در پرده های عاشورایی نقاشان قهوه خانه، دیده شده اند. از نکات قابل توجه در این اثر که وجه تمایز آن نیز هست، رنگهای متفاوت آن نسبت به اغلب آثار مشابه است که رویکردی متفاوت به موضوع را از جانب هنرمند به نمایش میگذارد.