نشریه خط

در زمان کوتاهی پس از حوادث تروریستی تهران، ایران با حمله‌ موشکی به مواضع تروریست‌های تکفیری داعش در سوریه، قدرت موشکی خود را به رخ جهان کشید تا حامیان  عربی – صهیونیستی تروریسم شاهد گوشه‌ای از توان نظامی ایران باشند. در ادامۀ این حرکت غرورآفرین و بازتاب خبری گستردۀ آن در جهان، هنرمندان کشورمان نیز از هر طیف و جناحی، حمایت خود را به طرق گوناگون از این اقدام قدرت‌مندانه اعلام کردند. 

در همین راستا نهضت مردمی پوستر انقلاب نیز صد و بیست و سومین مجموعه پوستر خود را با عنوان «سیلی موشکی» که شامل 35 پوستر از 27 طراح و با موضوع حمله موشکی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران به داعش در منطقه دیرالزور سوریه است را منتشر نمود. گفتنی است این پوسترها قابلیت چاپ در ابعاد بزرگ را دارد و علاقه مندان و فعالان تشکل‌های مردمی می‌توانند این پوسترها را به صورت رایگان از سایت نهضت دانلود و در مجموعه های خود در معرض دید عموم قرار دهند.

در همۀ دنیا هنرمندان را صرفاً نه به چهره که با آثارشان می‌شناسند؛ زیرا آثار آنان دربردارندۀ بخش مهمی از هویت ایشان هستند، به طوری‌که حتی سطرهای طویل و طولانی نیز از بیان آن قاصر اند.  

یکی از این هنرمندان، زهرا مودتی، از بانوان گرافیست کشورمان است که در هوای این سرزمین در کنار ما نفس کشید، هنرمند شد و آثاری ماندگار و ارزشمند خلق کرد. امروز اما او از میان ما پر کشیده و تنها آثاری چند از او بر جای مانده‌ است. آثاری که به خوبی بیانگر هویت انقلابی و ارزشی این بانوی هنرمند می‌باشند. 

زهرا مودتی را می‌توان در پوسترهایش جستجو کرد، و نگاهش را یافت. نگاهی مسئول و دغدغه‌مند، که ساده از کنار ارزش‌های اصیل انقلاب عبور نمی‌کرد. حال شاید او امروز در میان ما نباشد، اما یادش و نگاهش همواره با ما خواهد بود.

هرچند سال ۹۵ با رفتنش داغ‌های زیادی بر دل مردم گذاشت؛ ولی همه فکر می‌کردیم حتماً ۹۶ مهربان‌تر خواهد بود، اما افسوس که نبود. 

از حادثه جانسوز پلاسکو تا انفجار معدن زغال سنگ زمستان یورت شهرستان آزادشهر، هنوز چهارماه هم نمی‌گذرد و در این میان کم نبودند مرگ‌های تلخ و ناگهانی که هر روزمان را اندوه گرده زدند. با این همه در تمام این تلخ‌کامی‌ها، مردم ایران همه در کنار یک‌دیگر بودند و هر کس به طریقی هم‌دردی خود را بیان ‌داشت. در این بین هنرمندان نیز از هر گروه و با هر سبک و شیوه‌ای، جلوتر از سایرین با خلق آثار هنری، حضور خود را در کنار خانواده‌های داغدار اعلام کردند و رسالت خود را به عنوان یک رسانه غیر رسمی به خوبی ایفا نمودند.  

این‌بار نیز پس از حادثۀ ناگوار انفجار معدن زغال سنگ آزادشهر استان گلستان، هنرمندان عرصه تجسمی از اولین ساعت پس از اعلام رسمی این اتفاق، آثار مختلفی را با مضمون کارگران بی‌ادعا و سخت‌کوش معدن، اجرا و منتشر نمودند تا شاید در این میان چشم بعضی از مسئولین نیز کمی به روی حقایق باز گردد. 

در تمامی این آثار توجه اصلی معطوف به معدن‌چیان و خانواده‌های داغدار ایشان است؛ که هر چند سخت‌ترین شغل جهان را دارند، اما کمترین توجهی به آنان نمی‌شود. 

امسال چهارمین جشنواره جهانی هنر مقاومت در پنج بخش پوستر، نقاشی، حجم، کارتون و کاریکاتور برگزار گردید؛ که در بخش‌های کارتون و کاریکاتور هیأت داوران متشکل از آقایان حبیب الله صادقی، سید مسعود شجاعی طباطبایی و محمد رضا دوست محمدی از میان ۸۳۰ اثر رسیده به این دو بخش‌، ۴۰۰ اثر را برای نمایشگاه انتخاب کرده و از این میان آثار محبوبه پاکدل، عثمان گوران (از ترکیه) و مهدی عزیزی را به عنوان نفرات اول تا سوم بخش کارتون انتخاب نمودند. همچنین در بخش کاریکاتور نیز آرش فروغی، هادی اسدی و شانکار پارمارثی (از هند) رتبه‌های اول تا سوم را از آن خود کردند.

گفتنی است کارتون‌های ارسالی به این دوره از جشنواره جهانی هنر مقاومت، موضوعاتی از قبیل جنگ نرم، آل سعود ( آل سعود و داعش، آل سعود و جنایت در یمن، آل سعود و روابط با رژیم صهیونیستی، آل سعود و وهابیت) انتفاضه سوم، استکبار ستیزی و تروریسم را شامل می‌شدند. همچنین در پخش کاریکاتور نیز شخصیت‌های مهم و منفوری هم‌چون مَلک سَلمان، اوباما، نتانیاهو و ابوبکر بغدادی به عنوان موضوعات این دوره از جشنواره معرفی شدند.

در این بین با نگاهی اجمالی به مجموعه کارتون‌ها و کاریکاتورهای برگزیده دوره چهارم جشنواره جهانی هنر مقاومت، می‌توان توجه ویژه هیأت داوران به نقش آل سعود در حادثه تلخ منا، ایجاد نا‌امنی‌های بی امان در منطقه و شکل‌گیری گروهک تکفیری تروریستی داعش و امثال آن را به وضوح مشاهده کرد. به طور نمونه در اثر محبوبه پاکدل (رتبه نخست کارتون)، شیخ وهابی به همراه میمونی بر دریایی از خون حاجیان با آرامشی دروغین در حال قایقرانی است و یا در اثر آرش فروغی (رتبه نخست کاریکاتور) پادشاه عربستان هم چون ضحاک زمانه به هشت پایی تشبیه شده که با هر کدام از بی‌شمار دستان خود خون به پا می‌کند. 

در این میان جشنواره بین المللی هنر مقاومت با توجه به موضع‌گیری‌های صریح و صحیح خود، نقش به سزایی در تسریع و گسترش دیدگاه‌های حق طلب و دشمن‌ شناس در جهان ایفا می‌نماید، به طوری که می توان امید داشت تا در طی چند سال آینده به مقبولیت جهانی بیشتری دست یابد و نقش مؤثری در بیداری هنرمندان و جامعه هنر دوست داشته باشد.

اهمیت حفظ وحدت در جهان اسلام با توجه به شرایط کنونی منطقه و خلاء موجود در محصولات هنری و رسانه‌ای کشور را می‌توان از جمله مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری و برگزاری رویدادی با عنوان «حبل الله» به حساب آورد. این رخ‌داد فرهنگی-هنری در واقع یک فراخوان کشوری برای طراحی پوسترهایی با موضوعاتی هم‌چون دشمن‌شناسی، الگوهای وحدت، مشترکات، تفرقه و... بود که سال گذشته توسط «نهضت مردمی پوستر انقلاب» و با همکاری «کانون هنر شیعه»، «مسجد مقدس جمکران»، «سازمان زیباسازی شهر تهران»، «یادمان فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی سرچشمه» و «اتحادیه بین المللی امت واحده» برگزار گردید. امسال نیز به مناسبت هفته وحدت مجدداً نمایشگاه‌هایی از این آثار برپا گشته و پوسترها در فضای مجازی باز نشر شده‌اند. 

«نهضت مردمی پوستر انقلاب» سال گذشته به مناسبت هفته وحدت کارگاه‌هایی ۴ روزه را با حضور ۹۰ هنرمند از شهرهای مختلف کشور به جهت خلق آثاری با موضوع وحدت برگزار نمود. در این میان حضور اساتید برجسته حوزه گرافیک، از جمله مسعود نجابتی و محمدرضا دوست‌محمدی در این کارگاه‌ها سبب افزایش کیفیت آثار هنرمندان شرکت کننده شد، به طوری که نتیجه کار، ارائه بیش از ۱۰۰ پوستر، با کیفیتی قابل قبول در قالب دو مجموعه ۱۰۸ و ۱۰۹ به همراه نسخه‌های انگلیسی، عربی و فرانسه بود که به صورت نمایشگاه هایی در ایران و چند کشور عربی به نمایش درآمد.

نکته قابل توجه دربارۀ مجموعه آثار «حبل‌ الله» و سایر مجموعه پوسترهای این نهضت، بارگذاری آثار با کیفیت بالا و امکان دانلود رایگان آن‌ها به جهت ترویج اهداف انقلابی و اسلامی است، که در نوع خود اتفاقی مهم و موثر در عرصه فرهنگ به شمار می‌رود چرا که با توجه به زبان جهانی هنر، مردم را به دور از مسائل نژادی، دینی و... در جهت روشنگری و تبلیغ مفاهیم اخلاقی و دینی تشویق و ترغیب می‌نماید. 

پرفورمنس‌ آرت (Performance Art) که با عنوان «هنر اجرا» در ایران شناخته می‌شود؛ نوعی نمایش، بر آمده از هنرهای تجسمی است، به منظور ارائه انگاره‌های نو و حتی تبلیغ اندیشه‌های اجتماعی و عقاید سیاسی که از اوایل سدۀ بیستم میلادی کم کم رواج یافته است. 

نمونه‌های پیشین پرفورمنس آرت با جنبش‌های فوتوریسم، کنستروکتیویسم، باوهوس، دادا و سوررئالیسم همراه بوده و سایر هنرها هم‌چون هنر کنشی و بدنی، هنر خاکی و کانسپچوآل آرت نیز به نحوی با آن پیوند دارند.

پرفورمنس آرت را «هنر زنده» نیز می‌نامند، چرا که زنده بودن مشخصۀ اصلی آن است؛ بدین معنا که در برابر مخاطبان و گاه با مشارکت ایشان اجرا می‌شود. در مجموع، امروزه پرفورمنس آرت نه به عنوان یک سبک یا جنبش هنری بلکه به عنوان یک شیوه با امکانات چند جانبه به حساب می‌آید، که از سال‌های پس از جنگ جهانی دوم تاکنون صور مختلف و مشخص‌تری در آمریکا و اروپا یافته و در بسیاری از نقاط دنیا نیز هنرمندان و مخاطبانی را به سوی خود جلب کرده است. 

با این حال پرفورمنس آرت در فضای هنری و محیط آکادمیک ایران هنوز جایگاه مشخصی نیافته، اما شکل تا حدی جدی‌تر آن را می‌توان در جشنواره تخصصی «سی پرفورمنس، سی هنرمند، سی روز» جستجو کرد. هرچند تنها شش دوره از عمر این جشنواره می‌گذرد اما حداقل در این زمان کوتاه توانسته رسمیتی نسبی به این هنر ببخشد و هنرجویان جوان را بیش از پیش با آن آشنا سازد. 

گفتنی است امسال نیز ششمین دورۀ جشنواره «سی پرفورمنس، سی هنرمند، سی روز» با هدف معرفی این مدیوم به مخاطبان و هنرمندان سایر حوزه‌های هنری، آموزش مستقیم و غیر مستقیم و انجام فعالیت‌های تحقیقی و گسترش مباحث تئوریک در این زمینه، با تمرکز بر بر رابطه میان مکان، فضا و اهمیت آن در پرفورمنس‌آرت با شرکت سی هنرمند، از ۲۱ آذر ماه تا ۳۰ دی‌ماه سال ۱۳۹۵ به همت کانون نیومدیا موزه هنر‌های معاصر تهران، برای دومین بار در مکان همین موزه برگزار گردید.

هیوا پاشایی هنرمند فعال عرصه تجسمی مدتی قبل در فرهنگسرای نیاوران چهره (پرتره) ۱۵ تن از مشاهیر موسیقی ایران همچون شهرام ناظری، لوریس چکناواریان، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، کیهان کلهر و... را که به شیوه ای ابداعی در قالب هنر «تکستایل آرت» با روبان های رنگی خلق شده بود، به نمایش گذاشت.

اکنون این هنرمند در تجربه‌ای دیگر به سراغ چهره‌های آشنای سینما و تئاتر ایران رفته، تا به گفته‌ی خودش چهره کسانی که به زندگی ما گرما بخشیده‌اند را با شیوه‌‌ای جدید به تصویر بکشد. پاشایی درکنار یک تیم شورایی و با حضور تعداد زیادی از هنرمندان، پس از برگزاری یک ورک شاپ آموزشی با استفاده از دانه‌های تسبیح و مهره‌های رنگی آثاری را در ابعاد ۵۰×۳۵ سانتی متر تا ۱.۵×۱ متر از چهره‌ی مشاهیر سینما و تئاتر خلق کرد.

آنچه که به گفته‌ی پاشایی ویژگی این آثار به حساب می‌آید، استفاده از عناصر ایرانی درقالبی مدرن است؛ ویژگی‌ای که در پرتره‌نگاری ۱۵ تن از مشاهیر موسیقی ایران نیز به جهت الهام از بافت و گره قالی ایرانی مشهود بود. این‌بار هرچند مهره‌های تسبیح نمی‌توانند به اندازه‌ی تجربه گذشته پاشایی حس ایرانی بودن را القا کنند، اما به جهت وجه نمادین‌شان به نوعی بیانگر عرصه پاک و ملکوتی هنر هستند و جایگاه رفیع هنر و اهل هنر را در طول تاریخ ایران یادآور می‌شوند.

نمایشگاه «پرتره‌نگاری مشاهیر سینما و تئاتر ایران» پنج‌شنبه ۲۷ آبان ماه در گالری آریانا به کار خود پایان داد، اما هیوا پاشایی و حسن مطهری به عنوان مدیر هنری و مدیر روابط عمومی این نمایشگاه قصد دارند تا در ادامه ساخت پرتره‌های مشاهیر ایران، به سراغ شخصیت‌های ورزشی نیز بروند، از همین رو به زودی فراخوانی به منظور شرکت علاقمندان در ساخت پرتره‌های ورزشی ایران منتشر خواهد شد.