نشریه خط

سفال؛ واژه ای که حس گرمی و لطافت را با خود به ارمغان می آورد و همسانی ماهیت وجودی آن با انسانها، چرایی پیوند دیرینه مردم با آثار ساخته شده از آن را مشهود می سازد. همواره هنرمندان بسیاری با خلق آثاری از سفال سعی بر تبلور هرچه بیشتر این پیوند داشته اند.در این میان سرکار خانم سکینه آقانسب از جمله هنرمندانی است که در سالهای اخیر به عنوان مدرس و سازنده آثار ساخته شده از گل و سفال، از جایگاه ویژه ای در این هنر برخوردار می باشد و وجه تمایز آثار ایشان با سایر هنرمندان در این زمینه، بهره گیری از ترکیب مواد و مصالحی نوظهور همچون گل سلولزی و لعاب، می باشد.

استفاده از فرم و بافت هایی متفاوت با متریالی از جنس سفال در تلفیقی استادانه با لعاب موجب شده تا ایشان آثاری شگفت انگیز را از خود به جای گذارند.آثاری همچون نقش برجسته های ایرانی که در آنها موضوعاتی کاملاً ایرانی/اسلامی به گونه ای متفاوت و خیره کننده، بیان شده است.تکنیک های به کار برده شده در ساخت این آثار با یکدیگر کاملاً متمایز بوده و در بیشتر موارد با نام ائمه و آیات قرآن مزین شده است.رنگهای به کاربرده شده در این تابلوها، ترکیبی است از رنگهایی گرم و متناسب با یکدیگر که در نهایت موجب خلق آثاری دلنشین و چشم نواز شده است. هنرمند در این تابلوها با استفاده از نمادهای مستقیم و به دور از هرگونه تکلف و انتزاع، سعی بر ایجاد ارتباط مستقیم بیننده با این آثار داشته است و نامگذاری آنها و به کار بردن واژه هایی کاملا عینی و ساده، گواهی است براین موضوع.

انگشتر، جزء معدود اشیای تزیینی است که در اسلام، به استفاده از آن توصیه‌شده و فضیلت‌های فراوانی برای استفاده از انگشتر با سنگ‌های عقیق یمنی، فیروزه و دُر نجف در دست راست، برشمرده شده است. پس از اسلام و با محدود شدن استفاده از ظروف فلزی برای خوردن و آشامیدن، هنرمندان فلزکار، بیش‌ازپیش هنر خود را بر روی این شی گرانبها متمرکز کردند.
در کشورهای اسلامی ساخت رکاب‌های پرکار، برای این سنگ‌های گرانبها از جایگاه خاصی برخوردار است و هنرمندانی در این رشته وجود دارند که هنر دست آن‌ها با بهایی بسیار بیش از ارزش مادی انگشتر خرید و فروش می‌شود. در ساخت رکاب انگشتر از تکنیک‌های مختلف فلزکاری، مانند قلم‌زنی، حکاکی روی فلز و کنده‌کاری استفاده می‌شود. مجموعه ی حدید یکی از گروه های هنری است که  در این زمینه درحال فعالیت است و انگشترهای فراوانی با تطبیق کم نظیر سنگ و فلز طراحی و ساخته است.این گروه در ساخت انگشترهای خود به صورت خاص از هنر قلم زنی بهره برده است.
 هنر قلم‌زنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به‌ویژه مس، طلا، نقره، برنج. برای قلم‌زنی ابتدا انگشتر موردنظر را که معمولاً از جنس نقره یا طلا است از محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش موردنظر را روی رکاب رسم کرده و قلم مناسب را انتخاب و روی سطح قرار می‌دهند و با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند.پس از ایجاد نقش‌ها و جدا کردن قیر، برای ایجاد نمای سیاه‌قلم روی شیارها گرده زغال می‌ریزند و روی ظرف را با روغن جلای سیاه می‌پوشانند. به‌این‌ترتیب نقش‌های قلم‌زده شده به شکل خط‌هایی تیره و مشخص دیده می‌شود.
طرح‌های مورداستفاده در قلم‌زنی از تنوع بالایی برخوردارند؛ گاه هنرمند از طرح‌های پیچان گیاهی و یا طرح‌های اسلیمی استفاده می‌کند و گاه از حروف، کلمات اذکار و اسامی ائمه صلوات‌الله‌علیه به شکلی خلاق و نو بهره می‌برد. توجه به جایگاه سفارش‌دهنده یا خریدار در انتخاب طرح اهمیت دارد. بسیاری از انگشترها با رکابی ساده و کمترین میزان قلم‌زنی، تمرکز بیشتر را بر روی سنگ قرار می‌دهند که این نوع از انگشترها، بین جوانان محبوبیت بیشتری دارند. تعدادی از انگشترها نیز با رکاب بسیار پرکار و ظریف، نه‌تنها هنر دست سازنده‌ی خود را نشان می‌دهد بلکه جایگاه و سلیقه‌ی خریدار را نیز مشخص می‌کند.هنرمند قلم‌زن با تطبیق نقش و طرح با سنگ موردنظر (بخصوص زمانی که خود سنگ نیز حکاکی شده باشد.) سعی می‌کند فاصله‌ی این دو جنس متفاوت را کم کند و چنان فلز رکاب را با سنگ هماهنگ می‌کند که انگشتر به‌صورت یک کل واحد و چشم‌نواز به نظر می‌آید. گویی از ابتدا رکاب و سنگ برهم نشسته بودند.

اتفاقی تلخ و غم انگیز در قلب تهران رخ داد. ساختمان پلاسکو، اولین ساختمان مرتفع و مدرن ایران در آتش سوخت و بعد از چند ساعت این ساختمان ۵۴ ساله فرو ریخت. در این حادثه آتش نشانان دلیر به کمک مردم شتافتند و حدود بیست نفر از این شیرمردان و تعدادی از مردم، در زیر آوار محبوس شدند. تا زمان نگارش این متن سه تن از این عزیزان آتش نشان شهید شده اند و عملیات تفحص برای یافتن سایرین ادامه دارد.

هنرمندان این بار هم مثل بسیاری از مواقع مشابه، فارغ از تفاوت های فکری شان، خیلی سریع دست به کار شدند و پوستر ها و تصویر سازی هایی به یاد این عزیزان طراحی کردند. پوسترها با محوریت دو مسئله است، دسته ای به خود حادثه و عزیزان آتش نشان پرداخته و دسته ی دیگر به حواشی این اتفاق و حضور گسترده ی مردم موبایل به دست، که امداد رسانی را با مشکلاتی رو به رو کردند.

از مجموعه هایی که پوسترها و تصویر سازی هایی را طراحی و به سرعت در فضای مجازی منتشر کردند  می توان از خانه طراحان انقلاب اسلامی، مجموعه ی خیمه و آتلیه ی سه در چهار نام برد. تعدادی دیگر از هنرمندان متعهد و نوع دوست نیز آثاری خلق و در صفحاتشان منتشر کرده اند. فاطمه متاله، امین دریانورد، مجید خسرو انجم و افروز قلی زاده از جمله ی این هنرمندانند. حسن روح الامین نیز اثر نقاشی دیجیتالی ایی را با همین موضوع بر روی صفحه ی شخصی اش به نمایش درآورده.

مجموعه ی خط، ضمن عرض تسلیت و طلب غفران و رحمت برای شهدای بزرگوار این حادثه، و صبر و اجر برای خانواده های داغدار، امیدوار است عزیزان محبوس در صحت  و سلامت از زیر آوار نجات پیدا کنند.

پروژه جهانی هنر «کوچ‌رو» از کره جنوبی آغاز شد و امسال در ۱۵ آذر ماه هفتمین دورۀ این پروژه پس از کشورهای کره، هند و آفریقای جنوبی، در ایران و در روستای سلخ جزیره قشم آغاز به کار کرد، تا در این فرصت مغتنم ۱۱ هنرمند ایرانی در کنار ۹ هنرمند دیگر از کشورهای لیتوانی، کره، آلمان، فرانسه، سویس، هلند و اسلواکی به صورت فی البداهه و با ابزاری که طبیعت در اختیارشان می‌گذارد آثار هنری مطابقت با محیط خلق نمایند.

احمد نادعلیان هنرمند برجستۀ هنرهای محیطی کشورمان و چهره‌ای شناخته شده در سطح جهانی است، که در بیش از 40 کشور دنیا به خلق آثار محیطی پرداخته و از همین رو به عنوان دبیر پروژۀ جهانی «هنر کوچ‌رو» در سال ۲۰۱۶، مدیریت این برنامه را در کشورمان عهده‌دار بوده است. به گفتۀ نادعلیان نام «کوچ‌رو» به این سبب برای چنین رویدادی انتخاب شده که کوچ‌رو‌ها در طبیعت حرکت و سفر می‌کنند اما با ترک محیط آن را تخریب نمی‌نمایند.

آثار هنری خلق شده در هنر محیطی نیز عمدتاً متأثر از نیروهای طبیعی مثل باد، باران، صاعقه و... هستند، به طوری که حتی گاهی این آثار در مسیر احیا و باز آفرینی محیط‌های آسیب دیده قرار می‌گیرند. از این رو آثار هنر محیطی «کوچ‌رو» با هدف معرفی و شناخت فرهنگ بومی، در کنار زندگی معاصر و با پیام پایداری محیط و جلوگیری از تخریب، تحت تأثیر یک رویکرد زیست محیطی و با کمترین دخالت در محیط اجرا می شوند.

گفتنی است هفتمین دوره پروژه‌ی جهانی هنر «کوچ‌رو» در سال ۲۰۱۶، عصر روز یک‌شنبه ۲۸ آذر ماه طی مراسمی با حضور مسئولین و شرکت‌کنندگان داخلی و خارجی در موزه هنرهای معاصر تهران به کار خود پایان داد.

 یکی از مهم‌ترین مشکلات کار با گَلِ ، ترک خوردن و شکستن آثارهنری در مراحل مختلف ساخت است. آثاری که پس ازصرف مدت‌ها وقت و انرژی هنرمند، ازبین می روند.
از گذشته‌های دور ترکیب مواد برای بهبود خواص گل و دوغاب مرسوم بوده. با کشف مواد جدید و فناوری مورد نیاز برای ترکیب آن‌ها، این مواد پیشرفت کرده‌اند. سفال‌های اولیه و ابتدایی دست‌ساز، دارای کاه و بعضاً خرده علف، برگ های سوزنی و موی بز بودند. این مواد همانند آرماتور عمل نموده و مواد متشکله‌ی گل را به یکدیگر پیوند می‌دهند و مانع از گسیختگی آن‌ها می‌شوند. یکی از مهم‌ترین موادی که تمامی هنرمندان سفال گر آن را از گذشته می‌شناسند، الیاف لویی است که در اکثر گل‌های خریداری‌شده توسط هنرمندان وجود دارد و باعث ارتقای خواص گل رس شده است؛ اما این ماده نیز نتوانسته به‌طور کامل کیفیت گل رس را ارتقا بخشد. به همین دلیل چند سالی است که ترکیب دیگری نیز توسط سفالگران به گل رس افزوده می‌شود تا ویژگی‌های آن را بهبود بخشد.
گل سلولزی نوعی کامپوزیت ساخته‌شده با مواد طبیعی و تقویت‌شده توسط الیاف است که در آن گل رس نقش ماتریس یا ماده‌ی زمینه و الیاف سلولز نقش تقویت‌کننده را بر عهده‌دارند. این ماده در مقایسه با قدمت سفالگری به تازگی شناخته‌شده است و ماده‌ای محبوب و رایج در بین هنرمندان است.

این روزها هجوم اجناس پلاستیکی و بی کیفیت وارداتی در بازار ایران، دوری انسان از اشیایی را موجب شده که ارتباط او را با طبیعت یادآور می شود. طراحی و ساخت اشیای مورد استفاده در منازل با ایده ی ترویج حس خوشایند رابطه ی انسان و چوب هدفی است که برادران صادقی دغدغه آن را از سال ۱۳۹۴ دنبال کرده اند. آن ها معتقد هستند خود طبیعت که سرمنشأ زیبایی و هارمونی است، بر اساس سادگی بنا شده و انسان به عنوان عضو کوچکی از این طبیعت شگفت انگیز، همواره در جست و جوی باز آفرینی این هارمونی و زیبایی در دنیای کوچک اطراف خود می باشد. فعالیت اصلی این گروه هنری با شعار سادگی زیباست، بر پایه ی اجرای حجم های دست ساز چوبی با فرم هایی زیبا، ساده و کاربردی در منازل، استوار شده است. اعضای این گروه هنری را محمدحسین صادقی فارق التحصیل رشته الکترونیک و برادر او مصطفی صادقی فارق التحصیل رشته عکاسی از دانشکده هنرهای زیبا تشکیل می دهند. برادران صادقی فعالیت مبتنی بر ترکیب فن و هنر در قالب محصولات دست ساز را با اجرای اتودهای دستی و مطالعه در مورد انواع چوب و آشنایی با ابزار آغاز کرده، از حدود شش ماه پیش کارگاه کوچکشان را تجهیز نموده و در نهایت فعالیت جدی خود را در سال ۱۳۹۵ کلید زده اند. امید است این دو هنرمند جوان با گسترش فعالیت و تولید محصولات دست ساز متنوع، ایده ها و فکرهای نوینی در این عرصه رقم بزنند.