نشریه خط

موتور جستجوگر گوگل چند ماه پیش از شروع بازی‌های جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ روسیه از هنرمندان ۳۲ کشور راه یافته به این رویداد جهانی مهم دعوت به عمل آورد، تا حال و هوای فوتبال در کشورشان را مبتنی بر رسوم و فرهنگ مردمانشان به تصویر درآورند. گوگل، راشین خیریه را نیز به عنوان نمایندۀ ایران انتخاب نمود و با او وارد مذاکره شد. تصویرسازی راشین خیریۀ برای گوگل یادآور خاطرات شیرین شکرستان هستند، که به نوعی امضای او برای آثارش تبدیل شده‌اند و الحق در عین سادگی، رنگ و بوی ایرانی نیز دارند. 

در تصویرسازی راشین خیریۀ اگر چه مکان توپ و دروازه از پیش توسط گوگل مشخص شده بود، اما او توپ و دروازه را نه در استادیوم بلکه در دل یکی از کوچه پس کوچه‌های ایران قرار داد، چرا که به اعتقاد وی زمانی که بانوان اجازۀ ورود به استادیوم فوتبال را ندارند و نمی‌توان آن‌ها را در آن‌جا تصویر نمود، بهتر است توپ و دروازه را بر داشت و به دل یکی از همین زمین‌های خاکی رفت، تا مردم از زن و مرد و کودک همه یک دل و یک صدا بتوانند از فراز بام‌ خانه‌هایشان و یا از قاب پنجره هایشان فوتبال ببینند و در کنار هم از آن لذت ببرند. 

از این‌رو تصویرسازی راشین خیریۀ مملو از نمادهای ایرانی است، از گربۀ معروف ایرانی تا توپ بازکنان فوتبال که طرح بته جقه بر آن نقش بسته شده است. در این میان به جز سه بازیکن فوتبال، بقیۀ از مردمان عادی هستند که با جامه‌هایی سنتی و پر از نقش و نگار، طبل زنان با ساز و دُهل تیم کشورشان را عاشقانه تشویق می‌کنند.

ناصر هوشمند وزیری متولد سال ۱۳۲۵ خورشیدی در همدان است. وی در سال ۱۳۵۰ مدرک کارشناسی خود را در رشتۀ مجسمه‌سازی از دانشکدۀ هنرهای زیبا دانشگاه تهران دریافت نمود و در سال ۱۳۷۳ نیز موفق به اخذ نشان درجۀ یک هنری و دکترای افتخاری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گردید. 

استاد وزیری در مهرماه سال ۱۳۸۴ نخستین غار موزه ایران را با ایده، خلاقیت و هزینۀ شخصی خویش در زمینی به مساحت ۱۰۰۰ مترمربع راه‌اندازی نمود، به‌طوری‌که همچنان نیز در حال توسعه و گسترش آن می‌باشد. غار موزۀ وزیری از بخش‌های متعددی هم‌چون فضای نمایشگاهی، کارگاهی، صنایع دستی، آموزشی، نگارخانه و سالن اجتماعات تشکیل شده است.

از زمان شروع فعالیت این مجموعه، دالان‌هایی در دل کوه حفاری و جهت به نمایش گذاشتن آثار استاد و ارائه آن به هنردوستان آماده گردیده است. این آثار بیانگر داستان‌های شاهنامه فردوسی و قصه‌های فولکلور ایران و فرهنگ اصیل ایرانی می‌باشند. در این میان فضای داخلی غار مشتمل بر ۸ دالان تو در تو است، که دیوارۀ اصلی آن از سنگ کوهستان تشکیل شده و لایه‌ای از بتن آن را پوشش داده است. مجموع این دالان‌ها فضای مناسبی را برای نمایش بخشی از مجسمه‌های استاد وزیری فراهم آورده‌اند، اما از آن جهت که در این محل امکان دسته بندی مجزای مجسمه‌ها به لحاظ جنس ساختاری وجود ندارد، آثار با توجه به فضای موجود چیدمان شده‌اند. 

غار موزۀ وزیری در جاده لواسان واقع شده و علاقه‌مندان جهت کسب اطلاع از نشانی دقیق و زمان بازدید می‌توانند به وب‌سایت این مجموعه به آدرس www.vaziriart.com مراجعه نمایند.

«همایش ملی هنر ایران در دوره قاجار» به همت پژوهشکده هنرهای سنتی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، در دو بخش پژوهشی و هنری، در محورهای نقاشی و مجسمه‌سازی؛ کتابت و کتاب‌آرایی؛ نمایش‌های سنتی و آیینی؛ موسیقی کلاسیک (درباری) و مردمی؛ معماری و شهرسازی؛ هنرهای صناعی؛ سینما، فیلم و عکاسی؛ مبانی حکمی-نظری و سایر حوزه‌های مرتبط برگزار می‌گردد.

علاقه‌مندان جهت ارسال مقالات خود از ۱۵ اسفند تا ابتدای خرداد ماه سال ۱۳۹۷ فرصت دارند تا پس از ثبت نام در وب سایت همایش چکیدۀ مقالات خود را ارسال نمایند. هم‌چنین هنرمندان نیز از ابتدای تیرماه سال ۱۳۹۷ تا ابتدای شهریورماه فرصت دارند تا تصاویر آثار هنری خود را به دبیرخانۀ همایش ارسال نمایند. گفتنی است علاقه‌مندان جهت شرکت در این همایش می‌توانند اطلاعات تکمیلی را از وب سایت رسمی همایش به آدرس www.qajarart.richt.ir دریافت نمایند.

هما دلورای، متولد ۱۳۵۹ در شهر کرج، دارای مدرک کارشناسی ارتباطات تصویری از دانشکدۀ هنرهای زیبا دانشگاه تهران و از جمله طراحان نسل پنجم گرافیک ایران است. وی از سال ۱۳۸۴ تاکنون در تعداد بسیاری از نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های داخلی و خارجی شرکت داشته و جوایزی را نیز کسب نموده است؛ که از آن میان می‌توان به کسب مقام اول در بخش طراحی جشنوارۀ دانشجویی هنرهای تجسمی در کرمانشاه (۱۳۷۸)، مقام ممتاز بخش تایپوگرافی جشنواره تجسمی مقاومت در تهران (۱۳۸۵)، جایزۀ ویژۀ منتخب طراحان مستقل ایران در سومین نمایشگاه سالانۀ تایپوگرافی اسماء الحسنی در تهران (۱۳۸۶) و بسیاری دیگر اشاره کرد.  

دلورای اگر چه بیشتر در حوزه‌های طراحی حروف و طراحی پوستر فعالیت دارد، اما امسال با اثری متفاوت در گالری پروژه‌های آران حضور یافت. «هفت‌پیکر» عنوان تازه‌ترین نمایشگاه هما دلاوری است، که در آن چیدمان هنری اعداد بستری را برای  بیان حرف‌های هنرمند فراهم آورده است. این نمایشگاه هم‌چنان که از نامش پیدا است، با سنت‌ها، عقاید و رسوم ایرانی‌ گره خورده، به‌طوری‌که حتی عدد هفت نیز در وجه نمادین خود مطرح شده و تأکیدی مضاعف بر نقش اعداد دارد. 

دلورای هفت پیکر را بر پایه باورهای عامی، اعتقادات سنتی و آموزه‌های مذهبی و آیینی شکل داده و در این راه مطالعاتی نیز در حوزۀ علوم غریبه داشته است؛ چرا که اعداد و حروف نقش‌گسترده‌ای در شکل‌گیری این علم دارند و از این‌رو بستر مناسبی را برای پرداخت او محسو می‌شوند. از آن‌جا که در علوم غریبه، اذکار، ادعیه و تکرار اهمیت زیادی دارد و با تکثیر یک کلمه و عدد، به قدرت و کارآیی آن افزوده می‌شود، بر این اساس اعداد خاصی معنی پیدا می‌کنند. در این میان دلورای اعدادی را که دارای بیشترین کاربرد در باورها و اسطوره‌های ایرانی بودند، انتخاب نموده و با توجه به تقدس و تمامیت عدد هفت در فرهنگ عامه، ۷ عدد را از میان آنها برگزیده است. در واقع دلورای ۷ پیکر را در هیبت ۷ عَلَم ساخته که هرکدام راوی حکایتی از فرهنگ بومی و سنت‌های مذهبی گذشته‌گانمان می‌باشد. 

گفتنی است بخشی از این نمایشگاه نیز به کتاب «کلثوم ننه» اختصاص داشت. این کتاب در واقع برداشت هنرمند از کتاب معروفی به همین نام می‌باشد که سیصد سال پیش به قلم روحانی مترقی آقا جمال خوانساری، در تقابل با خرافات و بدآموزی برخی از روحانیون نوشته شده بود. دلورای این کتاب را در سال ۱۳۹۱ طراحی کرده و از میان ۱۶ باب آن که از زبان  ۵ زن مُسن روایت می‌شود، ۷ باب را انتخاب نموده، که از جملۀ آنها باب چهارم در بیان حمام رفتن، باب پنجم در بیان معاشرت زنان با شوهران و باب ششم در بیان اقسام محرم و نامحرم است. 

هما دلورای در ساخت پروژه «هفت پیکر» از مجموعه‌ای از هنرهای ایرانی-اسلامی هم‌چون خوشنویسی، کتاب‌سازی و کتاب‌آرایی، پرده‌نویسی، گلدوزی و رودوزی‌های سنتی ایرانی هم‌چون چهل‌تکه‌دوزی و آجیده دوزی استفاده نموده و هم‌چنین از  قاب‌ها، فرم‌ها و عناصر تزئینی به کار رفته در هنرهای طلسمی و سایر سنت‌های تصویری ایرانی - اسلامی نیز بهره گرفته است. در حقیقت دلورای با به ‌کارگیری پیشینۀ غنی فرهنگ و هنر ایرانی و ارائۀ آن در قالبی جدید، این میراث گران‌بها را از شکل موزه‌ای خود خارج کرده و با رویکردی معاصر، نگاه جدیدی را به مخاطبان خویش عرضه داشته، که هم در امتداد تاریخ و هم در تماس با جهان امروز می‌باشد.

دهمین جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر با هدف معرفی ایده های اصیل و آفرینش های تعاملی و خلاقانه هنری، از سوم بهمن تا چهارم اسفند ماه امسال به همت مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر، ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ها، مجامع هنری و نگارخانه‌ها برگزار گردید. 

از آن‌جا که رویکرد این دوره از جشنواره معرفی آثاری با قابلیت‌های نوین و تعامل‌گرا در قالب بهره مندی از یک یا چند رشته از ظرفیت‌های کلاسیک و جدید هنرهای تجسمی به جهت نمایش ایده‌ای اصیل و مفهومی هنرمندانه تعریف گردیده بود؛ فرصت مغتنمی برای دیده شدن آثار هنرمندان حوزه‌های جدید هنری هم‌چون هنر چیدمان فراهم آمد، تا بیش از پیش مورد توجه اهالی هنر و هنردوستان قرار گیرند. 

از جمله آثار چیدمان حاضر در دهمین دورۀ جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر می‌توان به «شعبده‌بازان» اثر نسیم ابوالقاسم قزوینی، «در گذر زمان» اثر فرناز دمنابی اصل، «حال ما خوب است اما تو باور نکن» یاسر قادر و شیدا فلاحی، «آب و زندگی» اثر سجاد صبور، «در ستایش زوال» اثر میترا سلطانی، «حکایت کن از بمب‌هایی که من خواب بودم و افتاد» اثر نگار مبارک‌زاده و «همین حوالی» اثر حسن کاکاوند اشاره داشت. 

هنر چیدمان یا اینستالیشن نه از جنبۀ کاربردی برخوردار است و نه جنبۀ تزئینی، بلکه کاملاَ در خدمت ایده و مفهوم قرار دارد و به همین جهت نیز می‌تواند در ارتباطات بینافرهنگی به عنوان یک رسانه مؤثر عمل نماید. اگر چه این هنر در غرب پیشینه‌ای نزدیک به صد سال دارد اما به طور رسمی از دهه ۱۹۷۰ مطرح شد؛ چرا که پیشروان آن متعلق به اوایل قرن بیستم بودند. با این حال در ایران هنر چیدمان هنوز توسعه نیافته و نتوانسته جایگاه واقعی خود را به عنوان یک هنر - رسانه بین المللی بیابد. از این رو توجه مضاعف جشنواره‌های تجسمی به حوزه‌های هنری جدید، نه تنها سبب شناخت و آشنایی بیشتر هنردوستان با این سبک‌ها می‌گردد، بلکه انگیزۀ هنرمندان این حوزه‌ها را نیز برای آفرینش آثار هنری بهتر و مؤثرتر بیش از پیش می‌افزاید.   

‌Body Art یا معادل فارسی آن هنر بدنی و یا هنر اجرایی آمده  گونه‌ای از بیان هنری معاصر است که هنرمند  خود نیز بخشی از اثر هنری می‌شود. بادی آرت میتواند نوعی رمانتیسیسم مدرن قلمداد شود زیرا تا حدودی هر دو بر بیان آلام و رنج های بشری و فداکاری های شخصی متکی هستند.
عزاداری برای امام حسین(ع) سراسر با هنر آمیخته شده است. از شعر و مدح و روضه گرفته تا نمایش تعزیه و... . بیان آلام و نوحه سرایی ها با زبان بدن که شاید قوی ترین زبان به لحاظ جهان شمولی اش باشد توسط مردم عزادار انجام می شود.
جمعه عکس های نعیمی ثمین با الهام از روایات و وقایع عاشورا خلق شده اند. عکس ها صرفا تصاویری هستند از بادی آرتی که هنرمند اجرا کرده است. عکاسی در اینجا به مثابه ثبت استنادی عمل کرده است. ثمین روایاتی که با دست در ارتباطند مانند: « چون سواران دشمن بر حسین(ع) می‌تازند دست بر دعا برمیدارد.» و « حسین(ع) دستان رقیه را غرق بوسه می‌کند.»و «زینب(س) نماز شب می‌خواند» و« حسین(ع) سکینه(س) را به آغوش می فشرد و اشک‌هایش را پاک میکند.» را تصویرسازی کرده است..
هنرمند در این اثر وقایع را به ساده ترین عناصر تجسمی یعنی خط و نقطه ترجمه و تصویر کرده است. دستهای هنرمند آنچه بردستهای اصحاب عاشورای ۶۱ هجری گذشت را روایت می‌کند. دستهای یک هنرمند به عنوان عضو موثر در خلق اثر هنری خود از جایگاه ویژه ای برخوردار است و اینجا بجای خلق اثر به محمل و بافت ارائه اثر مبدل شده است. زبان بیان این واقعه هروقت و هرجا مختصرتر و به بیان هدف نزدیکتر بوده است دلنشین‌تر نیز گشته است. تصویرگری های هاجر سلیمی با اینکه ازساده ترین عنصر بصری با حنا بر دستانش نقش بسته اما بسیار گویا و قابل فهم است. هنرمند شیعه این مفاهیم را با جان خود درک کرده است و به همین خاطر برای بازنمایی اش دچار تکلف زبان نیست. نقطه ها در روایاتی که امام مستقیم با خدا ارتباط می‌گیرد و دست بر دعا برمیدارد تکامل یافته اند و به کلمه و جمله تبدیل شده‌اند. یا در جایی که امام دخترانش را می‌بوسد دستها غرق نقطه هایی که استعاره از بوسه هستند شده اند و این محبت واسع و جامع ویژه امام است که همه وجود بنده مترحم را دربرمیگیرد. یا آنجا که روایت امام سر حضرت عباس را از زمین بلند می‌کند هنرمند نیم دایره ای را کنایه از قمر بنی هاشم بر بلندترین انگشت تصویر کرده است که بر جایگاه والای حضرت عباس نیز تاکید می‌کند. این مجموعه در قالب کتاب با عنوان جمعه چاپ و منتشر شده است.

امسال نیز موسسۀ هنری ممیز به مناسبت دوازدهمین سالگرد درگذشت پدر گرافیک معاصر ایران، از سوم تا نهم آذرماه نمایشگاهی از آثار تصویرسازی مرتضی ممیز را در تالار شهناز خانه هنرمندان به نمایش گذاشته است. هم‌چنین نمایشگاه آثار مارکوس وایسبک (طراح و گرافیست آلمانی و استاد دانشگاه باوهاس وایمار آلمان) و نمایشگاه منتخبی از آثار خسرو بیات نیز بخش‌های دیگری از برنامۀ این موسسه در یادبود مرتضی ممیز می‌باشند. 

این نمایشگاه در ساعت ۱۷ روز جمعه سوم آذرماه با حضور جمعی از اهالی هنر و سخنرانی آقایان انوشیروان ممیز، مجید رجبی معمار، ساعد مشکی، مجید عباسی و مارکوس وایسبک به طور رسمی افتتاح گردید. گفتنی است در این نمایشگاه ٢٣ تصویرسازی از مرتضی ممیز به نمایش در آمده که برخی از آن‌ها تاکنون دیده نشده‌اند. به طوری‌که این مجموعه شامل تصویرسازی‌های شاهنامه و قصص قرآن است و بخشی از آنها نیز تصویرسازی‌هایی  می‌باشند که ممیز برای انتشار در کتاب هفته خلق کرده است. هم‌چنین مجموعه‌ای از ٨٠ پوستر مارکوس وایسبک در گالری پاییز و زمستان خانۀ هنرمندان، به همراه ٣۵ پوستر و آگهی تبلیغاتی از خسرو بیات که از همکاران و هم‌دوره‌‌ای‌های مرتضی ممیز در کتاب هفته به‌شمار می‌رود به انتخاب مجید عباسی در گالری میرمیران خانۀ هنرمندان به نمایش در آمده است.

مرتضی ممیز از اساتید مطرح گرافیک و پدر هنر گرافیک معاصر و مدرن ایران، زادۀ چهارم شهریور ماه سال ۱۳۱۵ در تهران است؛ عمده شهرت وی به سبب خلق آثاری ماندگار در حوزۀ طراحی پوستر، نشان، تصویرسازی، صفحه‌آرایی و طراحی جلد کتاب و مجلات می‌باشد. این هنرمند فقید سرانجام پس سال‌ها مبارزه با بیماری سرطان در روز شنبه پنجم آذر ماه سال ۱۳۸۴، در سن ۶۹ سالگی چشم از جهان فروبست و پیکرش در باغبان‌کلا واقع در کُردان کرج، به خاک سپرده شد.