نشریه خط

محرم؛فرصتی است برای عرض ارادت و گام برداشتن در راهی نورانی برای وصال به عشقی آسمانی! هر کسی در هر جای دنیا، شیوه ای را در پیش می گیرد تا شاید التیامی باشد بر قلب شکسته و چشمان اشکبار خود.در پاکستان هم ارادتمندان و دوستداران امام حسین(ع) با برپایی نمایشگاه نقاشی گوشه هایی از حماسه پرشورعاشورا وعاشوراییانی را که امروزه پرچم این مکتب را برافراشته و برای زنده نگه داشتن آن قلبشان می تپد، به تصویر کشیده اند.تصاویری از زنان و مردان پاکستانی که در چهره آنها عشق به حسین (ع) با اندوهی وصف ناشدنی گره خورده است و عکسهایی که نه به واقعه عاشورا بلکه به عاشوراییان امروز که برای روشن ماندن این چراغ راه هدایت و کشتی نجات تلاش می کنند، به نمایش درآمده است.در مجموع می توان گفت این نمایشگاه برای نمایش آثار هنر آئیینی عاشورا  در پاکستان اختصاص یافته و با نگاهی اجمالی به آنها با چگونگی ابراز ارادت و رسومات مردم پاکستان در ماه محرم، تا حدودی آشنا می شویم.

خانه طراحان انقلاب اسلامی در تازه‌ترین پوستر محیطی خود، به مناسبت نزدیک شدن به ایام اربعین، همۀ عاشقان ابا عبدالله الحسین را در یک قاب بزرگ قرار داده است. تفاوتی ندارد ایرانی یا عراقی، سفید یا سیاه، فارس یا انگلیسی زبان، وقتی در راه حسین گام برداری، ناخودآگاه با همه یکی می‌شوی.

این روزها بزرگترین دیوارنگارۀ کشور با ابعاد یک کیلومتر مربع، واقع در میدان ولی‌عصر (عج) رنگ و بوی پیاده‌روی اربعین را به خود گرفته است. طرح این دیوارنگارۀ عظیم یادآور یک عکس خانوادگی بزرگ است، خانواده‌ای به بزرگی یک تفکر، یک مذهب و یک جهان! در واقع به واسطۀ یک حس مشترک و یک هدف واحد که همانا گره‌ زدن روزهای سرخ عاشورا به روزهای سبز ظهور است، طعم این نزدیکی و برادری بی‌نظیر را تنها می‌توان یک بار در سال و در یک مسیر چشید.

گفتنی است دیوارنگارۀ بزرگ میدان ولی‌عصر (عج) با موضوع حضور جهانی مسلمانان در پیاده روی اربعین، با شعار «انی احامی ابداً عن دینی»، (من حامی دین هستم) که به عنوان شعار مراسم اربعین امسال نیز انتخاب گردیده، توسط استاد محمدرضا دوست محمدی تصویرسازی شده و از سوی خانه طراحان انقلاب اسلامی اکران گردیده است.

پوستر متفاوت «اشک بر حسین» اثر حامد مغروری و زینب ربانی‌خواه در محرم امسال زیاد دیده شد و جزء کارهای اثرگذار با موضوع امام حسین (ع) بود. طراحان اشک‌های ریخته شده بر حسین (ع) را با سیاهه‌ای از گناهان، بر مبنای حدیثی از امام رضا (ع) پیوند داده و اثر اشک بر سیدالشهدا را به تصویر کشیده‌اند. اشک‌هایی که با غلتیدن بر طومار اعمال انسان، گناهان را محو کرده و نیکی‌ها را جلا می‌دهد. آن‌ها برای رسیدن به تصویر نهایی از عکاسی بهره گرفته و پرداخت‌ اصلی را بر روی تصویر خام ابتدایی انجام داده‌اند؛ کاری که به نظر برای استفاده از جلوه‌ی طبیعی قطرات آب و حل شدن جوهر در آن انجام گرفته است. 
پوستر اشک بر حسین با بیانی صریح و مستقیم،‌ آثار عزای امام حسین(ع) را در زندگی روزمره نمایش می‌دهد. این صراحت اگرچه تکیه به حقایقی مهم داشته و اثرگذار است، اما پیام پوستر را از ماهیت بصری خود خارج کرده و آن را چیزی شبیه به موعظات نوشتاری می‌کند. ایده‌ی شجاعانه‌ی مغروری و ربانی‌خواه، پوستر را کمی از مرزهای مرسوم هنری خارج کرده و اثر، لفاف معمول پوسترهای فرهنگی را در خود ندارد.

بعد از ماه ها چشم انتظاری، اثر فاخر دیگری از حسن روح الامین پرده برداری شد. این نقاشی عظیم که «عرش بر زمین افتاد» نام گذاری شده، در ابعاد سه در چهار متر و با تکنیک رنگ روغن به  تصویر کشیده شده است. در این اثر لحظات آخر مبارزه ی حضرت سید الشهدا در میدان جنگ، با الهام از بیت معروف مقبل کاشانی بر روی بوم تصویر شده: «بلند مرتبه شاهی ز صدر زین افتاد/ اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد»

روح الامین در این اثر پیکره های بسیاری تصویر کرده که با توجه به بزرگ بودن ابعاد اثر مهارت زیادی می طلبد. نوع رنگ بندی و نور پردازی در بسیاری از نقاشی های او و به خصوص اثر اخیر، یادآور شیوه ی نقاشی در دوره ی باروک است. رنگ ها گرم اند و با کمک نور پردازی استادانه، نقطه ای از اثر توجه مخاطب را جلب می کند که مهمترین پیکره در تابلوست و آن حضرت امام حسین(علیه السلام) است. روح الامین در این اثر هم همانند دیگر آثار مذهبی اش با مهارت و هنرمندی خاص از ترسیم چهره ی معصومین(علیهما السلام) خودداری کرده. 

این هنرمند جوان خود معتقد است می خواهد به زبان نقاشی روضه خوانی کند و گویی موفق به انجام این مهم شده است، چه آنکه در لحظه ی پرده برداری از این تابلوی تاثیر گذار، از میان جمعیت صدای گریه به گوش می رسید.

مراسم پرده برداری از آخرین اثر حسن روح الامین سه شنبه ۱۱ آبان در موزه ی هنرهای معاصر انجام شد و در این مراسم شخصیت هایی چون دکتر رجبی دوانی، آریا نژاد، مسعود شجاعی طباطبایی، امیر حسین مدرس و... حضور داشتند.

در کنار نمایش این اثر، ۹ اثر عاشورایی دیگر از روح الامین هم در موزه ی هنرهای معاصر به نمایش درآمد.

«رنگ نجوا» عنوان تازه‌ترین نمایشگاه از آثار علی وزیریان با موضوع عاشورا است؛ که از یازدهم مهرماه، مصادف با شب اول محرم به مدت پنج روز، در تالار زمستان خانه هنرمندان ایران، در معرض دید علاقمندان به هنر گرافیک و هنر عاشورایی قرار گرفت.

این مجموعه شامل پانزده اثر بزرگ با محوریت واقعه عاشورا است، که در آن وزیریان با استفاده از سبک ایزوتایپ، تأکیدش را بر استفاده از عنصر خط گذاشته و کمتر به تصویر پرداخته است، و بدین گونه سعی نموده تا با نگاهی متفاوت فراز‌هایی از زیارت عاشورا را با صحنه‌هایی از این واقعه جانسوز تلفیق نماید. نکته جالب توجه در این مجموعه از آثار، استفاده از رنگ‌های سرد و روشن است. هر چند محرم ماه پیروزی خون بر شمشیر است و تصور ما از آثار عاشورایی به تصویر درآوردن فضایی ملتهب و خونین است، اما وزیریان در گزینش رنگ‌ها تا حدی به تأسی از نقاشی‌های قهوه‌‌خانه‌ای، صرفاً اشقیا را با رنگ‌های قرمز و تیره ترسیم نموده و در بیان اولیا بیشتر بر استفاده از رنگ‌های سرد و روشن تأکید کرده است. این اقدام هنرمندانه وزیریان یادآور جمله معروف حضرت زینب (س) در توصیف واقعه عاشورا است که فرمودند: جز زیبایی ندیدم!

علی وزیریان  متولد ۱۳۳۹ است و اکنون نزدیک به سه دهه از حضورش در عرصه هنرهای تجسمی می‌گذرد. او دارای مدرک کارشناسی نقاشی از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و دارای نشان درجه یک هنری معادل دکتری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران است. از جمله آثار مهم و ماندگار وزیریان در عرصه گرافیک می‌توان به طراحی نشانه فستیوال بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان و طراحی پروانه‌ی زرین این جشنواره اشاره کرد. همچنین انتشار اولین نشریه تخصصی حوزه هنرهای تجسمی در ایران به سال ۱۳۷۲ با عنوان «هنر معاصر» و بنیان‌گذاری اولین نمایشگاه بین‌المللی سالانه تایپوگرافی پوستر در جهان با عنوان «اسماء الحسنی» که هر ساله در ماه مبارک رمضان برگزار می‌گردد، از دیگر فعالیت‌های مهم و اثرگذار ایشان در حوزه طراحی گرافیک به شمار می‌آید.

مجموعه انیمیشنی «قدمگاه خورشید» محصول مرکز اوج کودک و نوجوان، یک مجموعه پنج قسمتی در مدت زمان دوازده دقیقه، به کارگردانی میثم حسینی و تهیه‌کنندگی محمدمهدی مشکوری است؛ که با هدف آشنایی و نزدیکی بیشتر نوجوانان با حماسه عاشورا در ایام محرم از شبکه امید پخش می‌گردد.

این مجموعه بر اساس کتاب «داستان عاشورا» نوشته حجه الاسلام والمسلمین بهمن‌پور که اقتباسی از مقتل معتبر اللهوف برای مخاطبان نوجوان است، نگارش گردیده و تصویرگری آن نیز در قالب کمیک استریپ (تصویر روایت‌گونه)، توسط پرویز اقبالی در سبک نگارگری ایرانی اسلامی و تماماً با دست اجرا شده است. 

انیمیشن داستانی «قدمگاه خورشید»، هم چنان که در نوع روایت داستان از کتاب «داستان عاشورا» بهره گرفته است، در تکنیک تصویرسازی نیز به شیوه ی کار استاد اقبالی وفادار مانده و سعی کرده تا تصاویر را به شیوه دوبعدی و در سبک نگارگری ایرانی اسلامی اجرا نماید؛ بدین شکل نه تنها مفهوم دینی اثر ملموس تر می‌گردد، بلکه هویت ایرانی خالقان اثر نیز قابل درک است.

«ناسور» در لغت به معنای زخمی است که التیام نمی‌یابد و در این‌جا استعاره‌ای از زخم دل شیعیان پس از شهادت مظلومانه‌ی امام‌شان‌ حسین (ع) و یاران باوفای آن حضرت است. فیلم‌نامه این انیمیشن سینمایی بر اساس منابع معتبری از جمله «نفس‌المهموم» تألیف شیخ عباس قمی و کتاب‌های «لهوف» و «آه» نگاشته شده و تولید آن نیز از سال ۱۳۹۳ آغاز و تا بهمن ماه سال ۱۳۹۴ ادامه داشته است. 

انیمیشن سینمایی «ناسور» به کارگردانی کیانوش دالوند و تهیه‌کنندگی داریوش دالوند و محمدحسین قاسمی، درباره رویارویی عبید الله بن حُر جُعفی با امام حسین (ع) است. او پس از دعوت امام برای عزیمت به کوفه از آنجا خارج می شود تا با ایشان روبه‌رو نگردد؛ اما از بد حادثه در نزدیکی کربلا با امام مواجه می‌شود. حضرت او را به یاری خود دعوت می‌نماید، اما او دست رد به سینه امام می‌زند.  

انیمیشن سینمایی «ناسور» قرار است در ماه‌های محرم و صفر امسال در سینماهای کشور اکران گردد. این اثر چندی پیش نیز با حضور در جشنواره «غدیر»، توانست عنوان بهترین انیمیشن را کسب نماید. همچنین در چهاردهمین اجلاس بین‌المللی پیرغلامان نیز با اهداء لوحی از کیانوش دالوند، کارگردان انیمیشن «ناسور» با عنوان هنرمند آیینی تجلیل به عمل آمد. 

تقدیر و تشویق هنرمندان، به جهت ساخت آثار دینی اتفاق مبارکی است، که عزم هنرمندان پیشکسوت را برای ماندن در این مسیر راسخ می‌کند و هنرمندان جوان را نیز به قدم گذاردن در این راهِ سخت ترغیب می‌نماید. در این شرایط است که می‌توان به پیشرفت‌های کیفی و کمی در این زمینه امیدوار بود. مسلماً آثار هنری ارزشمندی چون «ناسور» خالی از ضعف‌های روایی و تکنیکی نیستند، اما جسارت هنرمند برای ورود به چنین عرصه‌های دشواری بسیار ارزشمند است. از همین رو باید با استقبال از این آثار، فضا را برای ادامه راه هنرمندانی از این دست مُهیا ساخت.