نشریه خط

شاید جایگاه و نقش دین در زندگی امروز برخی از ما به حاشیه رفته باشد اما یک اتفاق خوب هنری می‌تواند این ریسمان پاره را دوباره گره بزند تا دین پیوندی ناگسستنی با روزهای زندگی‌مان بخورد. اتفاقی که آن را با نام هنر‌های اسلامی می‌شناسیم و بیش‌ترین نمود آن را در معماری مساجد دیده‌ایم، و سایر هنرهای سنتی، همچون سفالگری، قالیبافی، نگارگری، کتاب آرایی و غیره را نیز شامل می‌شود. هرچند از دوران اوج هنرهای اسلامی عبور کرده‌ایم ولی همچنان آثاری با این مضمون تولید می‌شوند و البته عرصه‌های  هنری تازه‌تری برای بروز و ظهور آن ایجاد شده‌اند. گرافیک یکی از همین عرصه‌های نوپا است که می‌تواند هم به صورت مجزا و هم در قالب یکی از هنرهای سنتی، پیام آور مضامین و موضوعات مذهبی باشد. 

«مجموعه زیارت عاشورا»، تلاشی نو در عرصه تلفیق گرافیک با هنر سنتی کتاب آرایی است، که به همت کانون هنر شیعی و با سرپرستی مسعود نجابتی تدوین شده. در این کتاب سعی گردیده تا با حفظ هویت شناخته شده‌ی زیارت عاشورا، دیدگاه درستی از گرافیک و صفحه‌آرایی به نمایش گذاشته شود، به گونه‌ای که به لحاظ ترکیب خط و طراحی، قابلیت تبدیل شدن به یک اثر هنری را داشته باشد. از جمله نکات حائز اهمیت در این مجموعه، نوع رنگ‌بندی آن است؛ به طوری‌که رنگ‌های مورد استفاده در فراز‌های صلوات در جهت هماهنگ بودن با زیبایی شناسی الهی و بیان اثباتی آن است و رنگ‌های به کار رفته در فرازهای لعن، در جهت ابراز تنفر و دوری از دشمنانِ اولیا خدا است. 

توجه بر حفظ جنبه‌های هنری این مجموعه تا حدی است که وجه کاربردی آن تحت الشعاع قرار نگیرد، همچنین برآورد هزینه‌های تولید هم به گونه‌ای رعایت شده تا برای عموم مردم قابل تهیه باشد. در پروژه مجموعه زیارت عاشورا، سعی شده تا با طراحی مجدد و خوشنویسی اختصاصی «محمد‌تقی اسدی» کتابی نفیس و هدیه‌ای ارزشمند برای علاقه‌مندان تولید شود.

«آسمان حسین (ع)»، نه عنوانی برای نمایشگاه که حسی نشأت گرفته از باور هنرمند است. عبدالحمید قدیریان سعی کرده با نگاهی تازه به ابعاد واقعه عاشورا بنگرد و روایت های درون آن را به زبان هنر برای مردم به تصویر درآورد. هرچند تکنیک آثار قدیریان وام دار سبک کلاسیک است اما نقاشی های او کاملاً با فرهنگ ایرانی عجین شده اند و به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنند. 

شاه کلید او در خلق این حماسه رنگین، جمله معروف حضرت زینب (س) بوده که فرمودند: «در عاشورا هیچ ندیدم به جز زیبایی». این سخن نه یک شعار که یک اعتقاد است، اعتقادی که قدیریان سعی کرده در حد توان، آن را در آثار خود متجلی سازد. آثار او بیش از این که حس جنگاوری یا حماسی داشته باشند، زبانی شاعرانه دارند و مخاطب را به تأمل وامیدارند. خلوص گرایی، ویژگی بارز آثار قدیریان است، به طوری که مخاطب خود را نه مقابل یک تابلو نقاشی، که در برابر یک واقعه عظیم می‌بیند و همین امر باعث ایجاد نوعی وحدت کلام در نقاشی های او شده است. 

عبدالحمید قدیریان فارغ التحصیل رشته نقاشی است. با این که او از سال 1360 به شکل حرفه ای نقاشی را پی گرفت اما در سال 1365 به سینما هم وارد شد و تا امروز آثار شاخصی را در هر دو حوزه تولید نموده و جوایز متعددی را از آن خود کرده است. 14 اثر از مجموعه «آسمان حسین» از 24  مهر امسال به مناسبت ایام محرم در خانه هنرمندان به نمایش درآمدند. همچنین در دهه دوم محرم، 28 تابلو رنگ روغن این مجموعه در مسجد مقدس جمکران به معرض نمایش گذاشته می‌شوند و با هماهنگی دفتر تبلیغات، این نمایشگاه دهه سوم محرم نیز در موسسه اشراق قم برگزار می‌گردد. همیشه در نماز، حامی، کوچکترین سرباز، اعلی علیین، نور هدایت، انتخاب حر، در محضر، حجت باقی، حامل سلام و آخرین کلام از جمله این تابلو‌های عاشورایی هستند.

تولید یک اثر هنری با مضمون دینی و مذهبی آن هم برای نسلی که مدام در معرض آموزه‌های هنر غربی است، مسلماً کار ساده‌ای نیست و نیازمند یک آموزش و پرورش جامع و همه جانبه است. به نظر می‌رسد علی‌رغم ارزش‌های موجود، فضای هنری کشور هنوز در زمینه موضوعات و مفاهیم مذهبی به بلوغ معنوی لازم، جهت رشد و اعتلای هنر دینی نرسیده است. این در حالی‌ است که هر سال در ایامی خاص شاهد برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های متعدد با محوریت موضوعات دینی هستیم. 

«سوگواره هنر عاشورایی» مهم‌ترین رویداد در عرصه هنرهای تجسمی عاشورایی است، که به همت حوزه هنری برگزار می‌شود. انتظارات از این رخداد مهم بسیار است، شاید کمترین آن جهت‌مند سازی آثار تولیدی در حوزه هنر عاشورایی است. به طوری‌که هنرمندان در عوض تکرار مکررات به سراغ لا‌یه‌های زیرین این حماسه بزرگ بروند و ابعاد مختلف آن را  متناسب با شرایط معاصر، با زبانی امروزی به تصویر درآورند. 

سوگواره هنرهای عاشواریی هر ساله در سه بخش پوستر، تصویرسازی و پرچم، برپا می‌گردد؛ که سال گذشته بخش تصویرسازی هشتمین دوره سوگواره هنر، با دو موضوع حماسه عاشورا و مادر شهید برگزار شد. در این میان از ۱۴۰۴ اثر رسیده به دبیرخانه، ۳۱۰ اثر متعلق به این بخش بودند، که در نهایت ۴۹ تصویرسازی به مرحله پایانی راه یافتند. برگزیدگان بخش حماسه عاشورا، الهه امیر اصلانی با «حضرت علی‌اصغر»، مهدی جواد‌پور با «شش ماهه کربلا» و راحله کریم بخش نویر با «حماسه عاشورا» بودند، که به ترتیب حائز رتبه‌های اول تا سوم شدند. در بخش مادر شهید، کیفیت آثار به گونه‌ای بود که هیأت داوران هیچ اثری را شایسته کسب رتبه نخست ندانست و «معراج» سولماز جهانگیری و «شام غریبان» سمیه علی‌پور، رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص دادند.

داوری آثار بخش تصویرسازی دوره هشتم این جشنواره را ابوالفضل همتی آهویی، محمدعلی بنی اسدی و عصمت افضل طوسی بر عهده داشتند.

زمانی که فلز سخت و بی‌روح در دستان هنرمند ایرانی قرار می‌گیرد، انگار روح در آن دمیده می‌شود و به سخن درمی‌آید.
گروه آفرینش‌های هنری سلام با مجموعه‌ای به نام حدید، هنر دست استادکاران اصفهانی را عرضه کرده است. محصولاتی با نمادهای عاشورایی که با شیوه‌ای نو به مجسمه‌هایی تبدیل‌شده‌اند که می‌توانند جزئی از زندگی مردم شوند و گامی باشد در جهت زنده ماندن این نمادها که در سال‌های اخیر روبه فراموشی می‌روند. این مجموعه در میان دیگر محصولات سلام، به لحاظ انتخاب مواد و تکنیک به‌کاربرده شده متمایز است.
 هنرمندان این مجموعه با استفاده از طرح پرندگان، کلاه‌خود و قسمتی از علم‌های عاشورایی گویی می‌خواستند این مجموعه را مختص هنر عاشورا کنند. فرم طوق که از دیرباز در مراسم و دسته‌های عزاداری محرم به‌تنهایی و با به عنوان تیغه‌ی میانی و بلندتر از همه در علامت-علم-عزاداری استفاده می‌شده، شکلی شبیه به درخت سرو دارد. سرو در گنجینه‌ی ادبیات فارسی بیانگر راست‌قامتی و رشادت است. بر همین اساس طوق را نمادی از حضرت اباعبدالله(علیه السلام) می‌دانند.
تکمیل‌کننده‌ی این آثار فلزی، پایه هایی از جنس چوب گردو است که با تکنیک سوخت چوب روی آن حکاکی شده است. نکته‌ی دیگر این مجموعه طراحی بسته‌بندی آن است که هرچند، طراحی خلاقانه و نویی دارد ولی با توجه به قیمت بالای محصولات می‌توانست، طراحی بهتر و جذاب‌تری داشته باشد.