نشریه خط

کیمبرلی ویتهیم عکاس اهل نیوجرسی و فارغ التحصیل رشته تاریخ هنر از دانشگاه دوک آمریکا و همینطور فارغ التحصیل رشته عکاسی از دانشگاه ماساچوست است. او در رشته تاکسیدرمی هم مطالعاتی دارد. ویتهیم از مدرسین ارشد عکاسی در آمریکاست که عکس‌هایش در نشریات معتبر چاپ شده و جوایز متعددی را کسب کرده است.
عکس‌های او به طور کلی مطالعه  برخورد و کنش میان انسان و جهان طبیعی است. او ردپای انسان را در محیط طبیعی زندگیش جستجو می‌کند.
زبان بصری عکس‌های او ملهم از نقاشی‌های طبیعت بی‌جان قرن هفدهم هلندی است. صحنه‌ی عکس او به زیبایی و با شکوه و وقار خاصی چیده و نورپردازی شده است. عکس‌های او همچون طبیعت بی‌جان vanitas نشانه‌هایی از مرگ با خود دارد. مجموعه رسیدگی و پوسیدگی صحنه‌های زیبایی از حضور رنگ‌های پخته و نوری لطیف است. ویتهیم گل‌ها و میوه‌ها و سبزیجات را از باغ خانه خود و حیوانات مرده را از جاده‌ اطراف خانه‌اش جمع آوری کرده است. پوسیدگی جزء ذاتی رسیدگی است و عکاس کمال مرگ را در اوج رسیدگی و صحنه‌ای غم‌انگیز مرگ را در اوج زیبایی و شکوه رنگ‌ها به نمایش می‌گذارد. عکس‌های او همچون یک ضیافت زیبا و در عین حال  ناگزیری از مرگ را یادآوری می کنند. آنها به طور همزمان اغوا کننده و عجیب هستند. مرگ در عکس‌های کیمبرلی جز ذاتی طبیعت و در اوج کمال و پختگی عناصر تصویر و نور و رنگ صحنه تصویر شده است. ویتهیم تصویر زیبایی از مرگ و زندگی را عکاسی کرده است.
موضوع مرگ را نیز در قالب صوری مشابه در آثار ستاره سنجری  با عنوان پایان استمراری ملاحظه کنید.

آساکا ناراهاشی از عکاسان معاصر ژاپن است که در ۱۹۵۹م به دنیا آمده است. ناراهاشی بواسطه مجموعه نیمه خواب نیمه بیدار در آب که توسط مارتین پار کشف و به دنیای عکاسی معرفی شد.اوفارغ التحصیل رشته هنر از دانشگاه واسادا است.این مجموعه در سال۲۰۰۰م عکاسی شده و در نیویورک وپاریس هم به نمایش درآمد. این مجموعه چشم انداز متفاوتی از ژاپن را به نمایش گذاشته است. ناراهاشی برای عکاسی این مجموعه از دوربین ضدآب استفاده کرد. نگاه شناور و دل به دریا سپرده عکاس موقعیت جغرافیایی ژاپن را به عنوان جزیره‌ای که با آب دریا احاطه شده به نمایش گذاشته است. عکس‌ها یادآور نقاشی های قدیمی از کوه فوجی است و اثر معروف موج هوکوسای را یادآوری می‌کند.
پیش‌زمینه که با امواج آب پوشانده شده و در پس‌زمینه می توان نماهایی از برج‌های مرتفع، هواپیما، کوه فوجی، معابد ژاپنی و ... را دید.اتصال غیر منتظره بین آب و زمین از موقعیت عکاس ناشی می شود. با تغییر وضعیت دریا در پیش زمینه، هر تصویر یک چشم انداز جدید از چشم انداز ساحلی نشان می دهد. حالتی از دوگانگی احساس هم در تصاویر و هم در عنوان مجموعه به چشم می‌خورد حالتی بین خواب و بیداری بین احساس خوشایند آرامش و شناور بودن روی آب و به طور همزمان حس تسلیم شدن به نیروی عظیم دریا.

محبوبه کرملی از عکاسان جوانی است که پیشتر او را با مجموعه «بیداری»‌اش می‌شناختیم. با نگاهی اجمالی به پرونده کاری این هنرمند درمی‌یابیم دغدغه او در عکاسی زنان و دختران جوان است. شاید این طور به نظر برسد که عکاسی در ایران از هم جنس خود کار آسان‌تری است و به طور مثال زن‌ها با یک عکاس زن ارتباط بهتر و موثرتری برقرار می‌کنند اما می‌خواهم بگویم که اصلا این‌طور نیست. عکاسی پرتره از زنان همواره با سختی‌هایی همراه است. عدم تمایل به عمومی شدن فضای خصوصی، ترس از چگونه دیده شدن، اینکه آیا به قدرکافی در عکس خوب دیده خواهم شد یا نه و....
انتخاب کرملی ازلحظه‌هایی از زندگی زنان در مجموعه «بیداری» لحظه‌ای بود که زنان را به چالشی واقعی دعوت می‌کرد. لحظه بعد از بیدار شدن از خواب که قطعا هیچ زنی حاضر نیست در این لحظه که ژولیده و خواب آلود با سر و وضعی پریشان است از او عکس بگیرند!
 اما مجموعه جدید او «شادآباد» برخلاف آن مجموعه، زنان را در یکی از بهترین روزهای زندگی‌شان تصویر کرده است، آنان در بهترین وضعیت آراستگی درمقابل دوربین کرملی قرار گرفته‌اند. روز عروسی روزی است که قطعا عروس خود را بهترین سوژه برای عکاسی می‌داند.
کرملی در این مجموعه بخشی از فرهنگ و اعتقادات زنان ایرانی را به نمایش گذاشته است که همان میل به پوشش و حجاب اسلامی است. او از دختران جوان نوعروس خواسته است که لحظه‌ای که از آرایشگاه خارج می‌شوند در مقابل دوربین او بایستند و او از نحوه پوشش آنها در چنین روزخاصی عکاسی کند. عکس‌هایی که او به تازگی در گالری Ag به نمایش گذاشته پنج قطعه با ابعاد صد در هفتاد است. تعداد عکس‌ها و تلاش عکاس برای پیدا کردن سوژه‌های بیشتر از چنین موضوع جذابی کم می‌نماید و مخاطب از دیدن عکس‌ها اغنا نمی‌شود. حتی دراین تعداد کم از یک سوژه دو عکس وجود دارد. به خواست عکاس برای القای حس شادی و جشن و سرور در استودیو بر سوژه‌های خود نورهای رنگی تابانده است اما نور آبی که روی صورت آنها تابانده فضای عکس‌ها را سرد و مخوف کرده است و عروس ها بی‌شباهت به ساختمان‌ها و بناهایی نیستند که با عدم آگاهی از نقش نور در فضا نورپردازی می‌شوند و بجای زیباتر دیده شدن از جزییات ساختمان ها کاسته و دریافت حس فضای غیرمادی حاکم بر آن بنا را نیزمخدوش می‌کند.

جلال سپهر را پیش‌تر با عکس‌های تبلیغاتی و تجاری‌اش می‌شناختیم. او اینک در چند مجموعه اخیرش فرش ایرانی را دستمایه خلق آثار هنری خود کرده‌است. فرشی که هویت و راز و رمزهای زندگی ایرانی با آن عجین شده است. فرش‌های ایرانی در فضای بیرونی و نامانوسی گسترانیده شده‌اند تا راز و رمزهای خود را آشکار کنند. محدوده قرمز جاده‌ای سرخ و وسوسه انگیز و راهی است که ادامه ندارد. محدوده قرمز گویی خط قرمزی است میان غرب و شرق و بقول هنرمند محدوده قرمز وسعتی است به نام خاورمیانه. در عکس اول که از نظر پرسپکتیو و زاویه دید متفاوت است و شاید موقعیت مکانی این محدوده را مشخص می‌کند فرش‌ها مانند خطی قرمز فضای کادر را به دو قسمت تقسیم می‌کنند که می‌توان آن را تعبیر به غرب و شرق کرد و این خط قرمز را محدوده میانه کادر یا خاورمیانه در نظر گرفت. سپهر با پرسپکتیو یک نقطه‌ای که با امتداد خطوط جاده در آسمان قطع می‌شود ما را در میان این محدوده می‌کشاند تا از درون و از نزدیک لمسش کنیم. ردیف سربازان حاکی از حضور و فضای نظامی و استراتژیک منطقه است. منطقه‌ای  که با هجوم گردباد و حفره‌ای سوخته بر فرش که گویی اثر بمب است تهدید به نابودی می‌شود. جایی که ساکنینش محکوم به رفتن هستند. جایی که محدوده خطر است و بر سر راه گریز از آن موانعی بزرگ قرار دارد. محدوده قرمز جایی است که نظامیان کوله‌بارشان را بگذارند و من و تو را از آنجا برانند. جلال سپهر در این مجموعه از توان فنی‌اش در عکاسی تبلیغاتی برای ارائه عکس‌هایی با کیفیت و با وضوح بالا و نوردهی‌ بسیار دقیق استفاده کرده‌است. عکس‌هایی با نور و رنگی دلفریب همچون موضوعش(خاورمیانه) چشم‌ها را مینوازد و نظر همه را به سوی خود جلب می‌کند.

تنیدگی همه جانبه زندگی ما ایرانیان درمیان فرهنگ و اعتقادات مذهبی و سیاسی‌مان و نمود بارزش در شکل آثار هنری‌ گویی امری اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. ما نمی‌توانیم از فقر، عشق، انسانیت و... سخن بگوییم ولی پای دین و سیاست را در آن باز نکنیم. شاید این ویژگی خاص هنرما ایرانی‌هاست که آن را جذاب می‌کند و طالبان زیادی در آن طرف مرزها می‌یابد.
عکس‌های نسرین شیخ حسن اگرچه با موضوع تکراری مادران شهداست، اما دیدگاه هنرمند در مورد تناقضات موجود در جامعه را به تصویر می‌کشد. شیخ حسن با تمرکز بر روی فضای زندگی مادران شهدا و سبک زندگی آنان که نسلی از جوانان تاریخ‌ساز در آن رشد و نمو پیدا کرده‌اند در مقایسه تصویری با سبک زندگی جوانان امروز، تناقض‌ها و تفاوت‌های فرهنگی این دو نسل را آشکارتر می‌کند. عکاس معیشت، سبک زندگی، پایبندی به اعتقادات مذهبی، فضای سیاسی جامعه را در مقایسه با زندگی مادران سالخورده شهدا به چالش می‌کشد. عکس یا نقاشی چهره شهید با ابعادی بزرگ در پس‌زمینه و روی دیواری با طاقچه و گچبری‌های قدیمی قرار دارد. پیش‌زمینه خلوت که با گل‌های قالی پر شده، با پرسپکتیو یک نقطه‌ای ما را به عمق تصویر جایی که مادر شهید نشسته است می‌کشاند. پس زمینه خلوت با عمقی که به تصویر داده است دور شدن و فاصله گرفتن فضای زندگی معاصر ما از آن شیوه تفکر و ایدئولوژی است که به زعم هنرمند ما از آرمان‌های شهدا فاصله گرفته‌ایم. این فاصله با عکس‌هایی که از لحاظ ترکیب‌بندی در بعضی عکس‌ها انتخابی هوشمندانه است بیشتر نمایان می‌شود. فضای درونی ساده و بی‌آلایش بالای تصویر در مقابله و قیاس با تصاویری از زندگی پر زرق و برق و در برخی عکس‌ها فضای غیراخلاقی مجازی و البته واقعی دنیای بیرونی قرار می‌گیرد. عکاس در عکس‌هایی مانند تصویر شماره 12، 14 و۱۵ با ترکیب‌بندی‌های نسبتاً مشابه برای بیان مفهوم مورد نظرش موفق‌تر عمل کرده است. تصویر شماره 11 دو الگوی متفاوت پوشش که اولی نمود اعتقادات مذهبی و دومی نمود فرهنگ مصرف گرایی و تفکرات غربی است  با ترکیب‌بندی مشابه ما را برای دیدن تفاوت‌ها و درک منظور عکاس یاری می‌کند.

چندی پیش نمایشگاه عکسی از آثار دانشجویان ترم ششم عکاسی دانشگاه هنر با تلاش علیرضا مزینانی در گالری خانه عکاسان برگزار شد. این نمایشگاه قطعا یکی از بهترین نمایشگاه هایی بود که طی ده سالی که خودم را به عنوان عکاس شناخته ام دیده ام. نه به خاطر آن که عکس ها متعلق به بزرگان عکاسی است و نه آن که آثار قوی و نویی دیده باشم و نه اینکه نحوه ی ارائه آثار حرفه ای و خاص باشد، نه... تنها به این دلیل که این نمایشگاه در واقع ژوژمان یا ارائه پایان ترم درس عکاسی معماری دانشجویان دانشگاه هنر بود و در صورت تکرار، اتفاقی مبارک برای آینده عکاسی ایران خواهد بود. چه بسیار دانشجویان با استعداد با آثار قابل توجه، که کارهایشان را تنها دیوار کلاس های دانشگاه و اساتید دانشگاه دیدند و بعد از فراغت از تحصیل به دلایل مختلف از جمله بالا بودن هزینه های برپایی نمایشگاه، دور شدن از فضای عکاسی هنری و درگیر شدن با بازار تجاری عکاسی و... موفق به ارائه آثار برای مخاطبین بیشتر و شناخته شدن در فضای هنر معاصر نشدند و آثارشان برای همیشه بایگانی شد. برگزاری ژوژمان کلاسی در قالب نمایشگاه از چند جهت مفید است؛ اول آن که تمرینی است برای هنرجویان برای تجربه و آموزش نحوه ی ارائه اثر که متاسفانه جای چنین مبحث آموزشی ای در میان تمام رشته های هنری در دانشگاه خالی است و چه بسا دانشجو در انتخاب اندازه، قاب یا شاسی کردن، نوع چاپ و چیدمان آثار دچار مشکل و سردرگم اند، و دوم آن که به کارهایی که به دلایل ذکر شده حداقل یک بار فرصت دیده شدن داده ایم و این در آینده عکاسی کشورمان تاثیرگذار خواهد بود.

این روزها فضای فرهنگی هنری کشور به واسطه ی برگزاری جشنواره های فجر جان تازه ای گرفته. هشتمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز در موزه صبا در حال برگزاری است. هنرمندان رشته های مختلف تجسمی مانند نقاشی، مجسمه سازی، اینستالیشن و چیدمان، گرافیک و عکاسی به رقابت برای دستیابی به سیمرغ پرداخته اند. رویکرد کلی جشنواره امسال با تغییر صد و هشتاد درجه ای با موضوع، تکنیک و شیوه ارائه اثر، آزاد اعلام شد که این تغییر رویکرد تاثیری بر حضور هنرمندان عکاس در این جشنواره نگذاشت. بزرگترین جشنواره هنری کشور هرسال از حضور عکاسان برجسته خالی است و هرسال تنها فرصتی است برای دیدن هنرمندان گمنام و جوان. در نمایشگاه بی هیچ تفکیک و منطقی آثار مختلف هنرمندان حوزه های مختلف را کنار هم چیده اند. از آثارپیشکسوتان عکاسی تنها دو اثر از مرحوم بهمن جلالی در فضایی نامناسب و کوچک تحت شعاع پرده نمایش یک انیمیشن در حال پخش به نمایش گذاشته شده. برخی کارها معرفی نامه ندارند و برای دیدن همان تعداد کم آثار عکاسی باید تمام طبقات را زیر و رو کرد. اتفاق عجیب تر از حضور آثار پیشکسوتان، اختصاص دیوارهای یکی از سالن ها به آثار تینا مودوتی عکاس ایتالیایی الاصل و عکاس انقلاب مکزیک است. علت انتخاب آثار مودوتی در این نمایشگاه اگر به  دلیل آنست که او نیز عکاس انقلاب است، عکس های مربوط به آن دوره به نمایش گذاشته نشده بودند و جای عکس های گلستان، جلالی، کاوه و... از انقلاب اسلامی خالی بود. آنچه که بیشترمخاطب حرفه ای را آزار می دهد معیار انتخاب آثاری است که از هنرمندان جوان بر دیوار گالری است. آثاری که نه در آن ها نگاه نویی دیده می شود و نه بیانیه ی هنرمند به کمک اثر می آید. سیاه و سپید عبدیانی، معماری و زن اثر مریم فطورچیان با تکنیک تلفیق از طریق فوتوشاپ ساده ترین و پیش پا افتاده ترین تکنیک و راه ممکن برای رسیدن به معنا بدون ظرافت های خلق هنرمندانه است. در توضیح عکس عرفان غیاثی نوشته شده من از دوربین دیجیتال برای مطالعه طبیعت و نگاه کردن به اطرافم بهره می برم! و یا در کنارعکس سکه ها از پیمان عصمتی آمده: این عکس تفسیری است از فرود آمدن سکه های پول به ته جیب! و البته پیام ضمنی با خود به همراه دارد! و صد البته پیام ضمنی این آثار در مقایسه با عکاسی معاصر ایران و جهان کاملا آشکار می شود.
 چنانچه امسال بخش عکاسی در جشنواره نداشتیم قطعا بهتر از حضوری اینچنینی بود. امسال به جای عدم حضورش برحضورش اندوه و صد افسوس... .