نشریه خط

کلام و کلمه در فرهنگ ما جایگاه بالایی دارد. ایرانی‌ها در خوشنویسی، برای تمام حرکت‌های قوسی و مدور عمودی و افقی، ضخامت‌ها و نازکی‌هایی که برای ترسیم حروف به کار می‌رود، حکمت و فلسفه‌ای دارند. هنرمندان، آداب معنوی خاصی برای ترسیم حروف در‌نظر داشته‌اند و شأن قدسی برای این هنر قدیمی قائل بودند. در‌واقع خط و خوشنویسی سهم به سزایی در پیشینه هنری ایران دارد.
"چون قصه به اینجا رسید بامداد شد و شهرزاد لب از قصه فرو بست..."؛ "همشهری داستان"ی‌ها این جمله‌ی پر از قصه را در اختیار برخی از طراحان گرافیک بعضا با سابقه قرار دادند که به کمک مهارت و ذوق ایشان، با عنوان "آخر داستان"به یکی از صفحات ثابت برخی شماره‌های این نشریه تبدیل شود.
انتظار می‌رود با چنین پیشینه‌ای در زمینه طراحی حروف نوشتاری(تایپوگرافی) و خوشنویسی، وقتی هنرمندان کهنه کار و حرفه‌ای دست به طراحی می‌زنند با خلاقیت و نوآوری، طرح‌های زیبا و بی‌نقصی را خلق‌کنند، اما در این تجربه‌ی نو، با وجود مهیا بودن بستری مناسب برای دیده‌شدن و آشنا شدن مردم با این مهارت گرافیکی، برخی از این تایپوگرافی‌ها فاقد نوآوری‌های فرمی هستند.

همیشه بار اصلی فرهنگ بر دوش دولت نیست. همه ما اگر نگرانی نسبت به مسائل فرهنگی جامعه خودمان داریم؛ باید برای آن قدمی پیش بگذاریم. گروه‌های خودجوش و کمپین‌ها، محیط‌هایی مناسبی هستند، برای بروز چنین فعالیت‌هایی. "من حجاب را دوست دارم" تابستان امسال با ایده یک جریان فرهنگی در سطح کوچکی از جامعه شروع به فعالیت‌کرد و جدا از اینکه در این کمپین، عبارت "من حجاب را دوست دارم" چقدر می‌تواند در مقوله حجاب تاثیر‌گذار باشد، در اندک زمانی توانست ایده خود را به تولید محصول برساند. خوانایی، در عین حال نوآوری درطراحی نشانه و حروف نوشتاری(تایپوگرافی) امور تبلیغاتی این چنینی اهمیت ویژه‌ای دارد. تا جایی که کمپین و محصول مورد نظر را در بین انواع  تبلیغات رنگارنگ دیگر شاخص می‌کند. اینجاست که کار طراح دشوارتر می‌شود. "محمد رضا چیت‌ساز" طراح گرافیک این کمپین توانسته نشانه‌ای شسته و رفته و قابل قبول ارائه دهد. اما در کنار این‌ها متنوع نبودن محصولات نکته‌ای است که شاید باعث عدم ماندگاری این کمپین باشد.

«در ابتدا، زبان فقط یک نظام گویشی محسوب می شد، بعدها نمود گرافیکی به آن اضافه شد جدا از حیطه معنایی، تنوع و زیبایی شکل حروف دارای اهمیت می باشد.اما نباید فراموش کرد که رسالت حروف انتقال اطلاعات است. هر حرف فی النفسه و خارج از متن، یک نماد است.
تایپ از زیبایی های نامحدودی برخوردار است. تایپوگرافی نمی تواند تقلیدی باشد. اثر تایپوگرافیک یا به وضوح بیانگر مضمون و مناسب پیامی است که باید منتقل کند؛ یا اجرایی است که اتفاقی خوب از کار در آمده و فقط از لحاظ ظاهری جسورانه و متعارف به نظر می رسد. مطمئناً هیچ فیلتری در فتوشاپ وجود ندارد که مزیتی برای خلق یک شاهکار تایپوگرافی محسوب شود.
همه طراحان نمی توانند تایپوگرافیست شوند، چرا که این هنر نیاز به دید خاص و همچنین ذوق و استعداد فراوان برای توجه به جزئیات دارد. تصاویر شما را وا میدارند تا نگاه کنید ولی نوشتار، پیام و معنا، همچنین لحن و آهنگ صدا و احساس درون آن را منتقل می سازد و سلسله مراتب نکات مهم و جزئیات را ارائه می کند. برای رسیدن به حساسیت ماهرانه در تایپوگرافی، سال ها زمان لازم است.»

در هیچ کجای دنیا مرسوم نیست که برای یک جشنواره مهم، مرتب طراح پوستر را عوض کنند تا فرد جدیدی را مورد آزمایش قرار دهند. اینجا اما کمی بحث سلیقه مطرح است؛ بعضی مسئولان به سراغ همان طراحان قدیم می روند و برخی هم ترجیح می دهند جوانان خوش ذوق را وارد گود کنند. البته اول باید قبول کنیم این وسط همه چیز حرفه ای است.

طراحی پوستر امری تخصصی است و مهم‌ترین تصویر از یک جشنواره بین المللی محسوب می شود؛ اما چه فایده که به اندازه اهمیتش، مورد توجه و تمرکز قرار نمی گیرد. به طوری که در 12 سال اخیر تنها شاهد سه اثر خوب و هنرمندانه هستیم.

حمیدرضا بیدقی در دوره بیست هفتم، با اقتباس از داستان منطق الطیر عطار نیشابوری، سی مرغ را طراحی کرده که بال در بال هم، سیمرغ یگانه ای را شکل داده اند و سودای آسمان دارند. اثر دیگر متعلق به مسعود نجابتی است، که سال هاست تمرکزش را بر روی قابلیت های  نوشتار (تایپوگرافی) گذاشته و پوستر دوره بیست و نهم را نیز با تکیه بر همین اصل طراحی کرده است. طراحی که تا آن زمان در پوسترهای جشنواره فیلم فجر سابقه نداشت. آخرین اثر هم مربوط به مهدی سعیدی است، که تلاش کرده با استفاده از تکرار خطوط خوشنویسی شده در پس زمینه پوستر و همچنین تغییر جهت پرواز سیمرغ فضایی خاص و اسطوره ای را ایجاد کند. اما نکته جالب توجه، در طراحی پیکره ی سیمرغ نهفته است، چرا که سیمرغ سی دومین دوره با خوشنویسی کلمه فجر بال و پر گرفته است. 

وجه مشترک این سه اثر، ایجاد تمرکز و دوری از فضای پر عنصر است. به عبارتی، تکلیف هنرمند با اثرش معلوم است و همین باعث ارتباط مخاطب با این پوسترها می شود. این آثار و به خصوص پوستر دوره آخر ما را نسبت به دوره پیش رو خوش بین می کند، اما باید دید سرانجام کار چه می شود.

آنچه در نگاه اول پوسترهای فرهاد فزونی رابه بیانیه یک تفکر تبدیل کرده، شیوه خاص چیدمان نوشتار در پوسترهای او است. 

مانند اغلب طراحان نسل پنج،  فزونی نیز اهمیت ویژه ای برای نوشتار و تایپوگرافی قائل است. 

نوشتار در آثار او عناصری الصاقی نیستند که صرفا جهت اطلاع رسانی به کار برده شوند، بلکه طراح به اندازه تصویر به آنها اهمیت داده  است. 

اهمیت سبک و سیاق منحصر به فرد در تولید یک اثر هنری یا به عبارتی امضاء شخصی بر کسی پوشیده نیست. اما تلاش برای رسیدن به این شیوه نباید به برخورد یکسان و تکراری با موضوعات مختلف منجرشود. به ویژه در طراحی گرافیک که همگی می دانیم کاربرد و مخاطب حرف اول را می زند. در این میان ویژگی برخی از طراحان گرافیک به جای رج زنی و تکرار مکررات، در پرکاری و تنوع کاری آنهاست. بهترین های این نوع برخورد را می توان در آثار مجید کاشانی جستجو کرد، طراح جوانی که تنوع موضوعی و سبک اجرای آثارش گیرا بوده و از توانمندی او خبر می دهد. او برای تولید پوستر ها و طرح جلد هایش از هر روشی که او را در رساندن پیام خود یاری کند، بهره می برد. تصویر سازی دیجیتال و دستی، ساخت حجم، عکس، تایپوگرافی و... همگی گوشه ای از تکنیک های مورد استفاده او در طراحی گرافیک هستند. به طور کلی آثار او را می توان پرکار، پرجزئیات و متنوع توصیف نمود.