نشریه خط

روز ششم فروردین ماه امسال، طبق قول مسئولان از اتوبوس جدید تیم ملی فوتبال ایران در محل کمپ تیم‌های ملی رونمایی شد. طرح بدنۀ این اتوبوس براساس فراخوانی که پیش‌تر فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران و شرکت عقاب افشان (نماینده اتوبوس اسکانیا در ایران) در بهمن ماه سال ۹۵ اعلام کرده بودند، مشخص گردید. 

در این میان بیش از دویست طرح ارسالی از سوی طراحان و علاقمندان حوزه گرافیک، توسط هیئت کارشناسی متشکل از اساتید حوزه هنر مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت طرح ارائه شده از سوی محسن جعفری به عنوان اثر برگزیده انتخاب گردید.

محسن جعفری از جمله هنرمندان حوزه گرافیک و کاریکاتور کشورمان می‌باشد، که پیش از این نیز جوایز متعددی را از جشنواره‌های داخلی و خارجی کسب کرده است. تأکید بر نقش یوزپلنگ ایرانی و استفاده مناسب از سه رنگ پرچم ایران از جمله شاخصه‌های طرح جعفری است. به طوری‌که رنگ اصلی اتوبوس سفید است و نیم‌رخ سه یوز ایرانی به سه رنگ پرچم ایران با حالتی برگرفته از فرم کشیده بدن یوزها در حین دویدن (تمثیلی از بازیکنان دونده و مهاجم تیم ملی کشورمان)، بر قسمت عقبی بدنۀ طولی اتوبوس نقش بسته است. 

با این حال اگر چه طرح برگزیده برای بدنۀ اتوبوس تیم ملی نتوانسته تمام آن‌چه را که باید، برآورده سازد اما در مقایسه با طرح اتوبوس پیشین تیم ملی فوتبال کشورمان، به مراتب پخته‌تر و فکر شده‌تر می‌باشد.  به طوری که به نحوۀ قرارگیری تمام اجزاء و اقلام تبلیغاتی بر روی بدنۀ طولی و قسمت پشتی و عقبی اتوبوس و نسبت اهمیت آن‌ها با یکدیگر توجه بیشتری شده و طراح از پرگویی و ازدحام تصاویر، رنگ‌ها و نوشته‌ها تا حد زیادی جلوگیری کرده، از همین رو توانسته طرحی نسبتاً یک دست و هماهنگ را ایجاد نماید.

المپیک ریو هم به پایان رسید. از همان ابتدا حضور ورزشکاران ایرانی و فعالیتشان سوژه ی  شبکه های تلویزیونی، سایت های اینترنتی و شبکه های اجتماعی بود. کاریکاتور هم به عنوان یک رسانه ی منتقد از به تصویر کشیدن لباس های کاروان تیم ملی المپیک ایران شروع کرد و بسیاری از لحظات و حاشیه های به وجود آمده  در طول مسابقات را ثبت و ماندگار کرده است.

با نزدیک‌ شدن به شروع بازی‌های المپیک، شهرداری تهران نیز اقدام به اکرانِ شهری پوسترهای کمپین «ورزش برای همه» کرده، تا با استفاده از جو حاکم بر جامعه به تبلیغ و ترویج فرهنگِ ورزش و سلامت بپردازد.  

پوسترهای این مجموعه با حضور صد گرافیست و تصویرساز، زیر نظر اساتید برجسته، در یک کارگاه 3 روزه تصویرسازی طراحی و اجرا گشته است. همچنین از اول مرداد ماه نیز اکران شهری این آثار بر روی سازه های تبلیغاتی آغاز گردیده است. گفتنی است این نخستین‌بار است که شاهدِ حضور کاریکاتور در طراحی پوسترهای مربوط به کمپین‌های سازمان زیباسازی شهرداری تهران هستیم، چرا که موضوعات کمپین‌های پیشین ظرفیت استفاده از کاریکاتور را نداشته است.

از آن‌جا که یکی از مهمترین عواملِ پیشگیری از بروز بیماری‌ها و حفظ سلامت در سنین مختلف، اهمیت به ورزش و انجام مستمر آن است، هدف از اجرای کپمین «ورزش برای همه» حساس کردنِ جامعه نسبت به موضوع ورزش و قرار دادن آن در سبدِ برنامه روزانه مردم است. ترویج ورزش، رعایت اخلاق در ورزش، ورزش معنوی و ورزش‌های محلی، قهرمانی و بومی از جمله پیام‌های مطرح شده در این پوسترها می‌باشد.

دقیق نمی‌دانم اما فکر می‌کنم اگر ایرانی‌ها نبودند، اینستاگرام، تلگرام، لاین و این‌ها با افتِ شدید سهام رو به رو می‌شدند! دقیق هم مشخص نیست که چرا ما این میزان از فعالیت در شبکه‌های اجتماعی مجازی را در فضای واقعی اجتماع نمی‌بینیم؛ و باز هم مشخص نیست که چرا این میزان از نبوغ و خلاقیت در طنزپردازی، گاهی هجو و گاهی حشو، راه به سوی گره‌گشایی در اجتماع باز نمی‌کند؟!

اگرچه زمانی که ما برای گردش‌ و تولید مجازی می‌گذاریم بیش از قاعده است، اما گاهی به یک اهرم قدرت برای تغییر نامطلوب‌های جمعی نیز تبدیل می‌شود. نمونه‌اش همین لباس المپیک و لباس تیم ملی و مسائلِ روزِ خبرساز. کافی بود اولین تصویر از لباس منتشر شود تا به سرعت موتور فوتوشاپ‌ها به راه بیفتد. خاطره‌انگیزی پاک‌کن‌های آبی-نارنجی و سالاد شیرازی از اولین تشبیه‌هایی بود که برای لباس‌های المپیک پیدا شد. عده‌ی زیادی هم در این مدت کوتاه این لباس را به تن کردند، از امیرمهدی ژوله گرفته تا دیوید بکام!

با همه‌ی این اوصاف اگر خودمان را لحظه‌ای به جای طراح لباس‌ها قرار می‌دادیم، با تمام انتقادهایی که به آن وارد بود، می‌دیدیم که چه حملات تندی را باید تحمل کرد و چه فشار روانی‌ای بر طراح وارد می‌شود. می‌شد با برگزاری یک مسابقه‌ی ساده از همه‌ی این‌ها پیش‌گیری کرد. دیدیدم که بعد از زیاد شدن سر و صداها، خیلی از طراحان داخلی به صورت خودجوش طراحی کردند و آن‌ها را از رسانه‌های خودشان نمایش دادند. شاید اگر فراخوانی داده می‌شد، الان لباس آبی-نارنجیِ معروف، تنها یک گزینه‌ی رد شده بود که نیازی به این همه طنزپرداری هم نداشت...

بازی چوگان که از سرگرمی های شادی آفرین در میان ایرانیان بوده و هست، سابقۀ تاریخی کهنی دارد. توصیفات فردوسی از چوگان بازی پادشاهان باستانی در شاهنامه، خود شاهدی بر این موضوع است. این بازی به ویژه در مراسم نوروزی و جشنهای ملی جایگاه ویژه ای داشته است. خاطرات شیرین این بازی که به عنوان یکی از ورزش های باستانی یادآور رسوم پهلوانی و جوانمردیست، در آثار هنری ایرانیان به صورت نقش و نگار دیده می شود. در آثاری از قبیل نگارگری ها، ظروف قلم زنی و میناکاری، زیورآلات، پارچه های قلم کار، نقاشی های قهوه خانه ای و ... می توان ردپای این بازی را در پیوند میان هنر، ورزش و ادبیات، در فرهنگ ایرانی مشاهده کرد. 
بخشی از این تصاویر برگرفته از نشریه ی اجلاس بین المللی میراث فرهنگی ناملموس است که با موضوع چوگان در مهرماه سال 93در اصفهان برگزار شد.