نشریه خط

سفال؛ واژه ای که حس گرمی و لطافت را با خود به ارمغان می آورد و همسانی ماهیت وجودی آن با انسانها، چرایی پیوند دیرینه مردم با آثار ساخته شده از آن را مشهود می سازد. همواره هنرمندان بسیاری با خلق آثاری از سفال سعی بر تبلور هرچه بیشتر این پیوند داشته اند.در این میان سرکار خانم سکینه آقانسب از جمله هنرمندانی است که در سالهای اخیر به عنوان مدرس و سازنده آثار ساخته شده از گل و سفال، از جایگاه ویژه ای در این هنر برخوردار می باشد و وجه تمایز آثار ایشان با سایر هنرمندان در این زمینه، بهره گیری از ترکیب مواد و مصالحی نوظهور همچون گل سلولزی و لعاب، می باشد.

استفاده از فرم و بافت هایی متفاوت با متریالی از جنس سفال در تلفیقی استادانه با لعاب موجب شده تا ایشان آثاری شگفت انگیز را از خود به جای گذارند.آثاری همچون نقش برجسته های ایرانی که در آنها موضوعاتی کاملاً ایرانی/اسلامی به گونه ای متفاوت و خیره کننده، بیان شده است.تکنیک های به کار برده شده در ساخت این آثار با یکدیگر کاملاً متمایز بوده و در بیشتر موارد با نام ائمه و آیات قرآن مزین شده است.رنگهای به کاربرده شده در این تابلوها، ترکیبی است از رنگهایی گرم و متناسب با یکدیگر که در نهایت موجب خلق آثاری دلنشین و چشم نواز شده است. هنرمند در این تابلوها با استفاده از نمادهای مستقیم و به دور از هرگونه تکلف و انتزاع، سعی بر ایجاد ارتباط مستقیم بیننده با این آثار داشته است و نامگذاری آنها و به کار بردن واژه هایی کاملا عینی و ساده، گواهی است براین موضوع.

خیالات ما چندین بعد دارند و ما هر بار در ابعاد گوناگونی خیا‌ل‌پردازی می‌کنیم؛ این را هنگام مطالعه‌ی یک داستان، تماشای یک تصویر و لمس یک مجسمه می‌توان دریافت و شاید بتوان گفت که هرچه سوژه‌ی ما دقیق‌تر شود خیال ما نیز محدودتر عمل خواهد کرد.
نمایش‌گاه خیالات چندوجهی تلاش سه هنرمند است که در آن، راوی داستان‌هایی چندگانه و مجسم شده‌اند. آن‌ها هر بار ابعاد متفاوتی از ذهن ما را درگیر اثر خود می‌کنند، تصویرسازی‌ها اجازه‌ی گسترش ذهن را داده و مجسمه‌ها خیالات ما را جمع‌‌و‌جور می‌کنند. معصومه اعتبارزاده، علی‌رضا اوجی و مسلم علم‌زاده در این آثار جالب و متفاوت خود سعی داشته‌اند که علاوه‌ بر نمایش‌گاهی بودن کارها، میان آن‌ها روایتی مفهومی ایجاد کرده و کل نمایش‌گاه را به یک اینسالیشن تبدیل کنند. البته این تلاش، به نظر خیلی موفقیت‌آمیز نبوده و لااقل در ابعاد و کیفیات نمایش‌گاه فعلی پاسخ‌گو نیست. چینش ساده و موزه‌وار آثار، آن‌ها را کمی از یک اثر اینستالیشن حساب‌شده دور می‌کند و اجازه نمی‌دهد که مخاطب خود را در دل داستان‌ها احساس کند. نمایش‌هایی این‌چنینی که ظرفیت‌های فانتزی، ساده و داستانی دارند، می‌توانند در جذب مخاطب کودک موفق باشند و اصلا مخاطب اصلی خود را کودکان ببینند، کما این‌که در بازدید کوتاه خود از گالری شاهد جذب شدن کودکان به آثار هم بودیم.
این نمایش‌گاه چندی پیش به مدت دو هفته در خانه‌ی هنرمندان ایران به نمایش درآمد و قرار بود که عواید حاصل از فروش آن‌ها نیز به مصارف خیریه برسد.

دوره قاجار یکی از دوره های مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران محسوب می شود که به دلیل زیاد شدن مراودات فرهنگی/سیاسی با غرب، تحولات عظیم و شاید نه چندان خوشایندی در معماری ایران رخ داد. هنر کاشی کاری و تزیینات بنا هم به نوعی دستخوش الگوپذیری و تقلید از غرب شد. از کاشی به عنوان عنصری تزیینی (نقش‌های منعکس شده روی آن در این  دوره)، می توان به عنوان سندی برای اثبات این ادعا استفاده کرد. در کاشی کاری این دوره با الهام از کارت پستال ها و تمبرها و موضوعات نوظهوری همچون؛ مناظر طبیعی و پرندگان، انسان با لباس اروپایی، تاج، گل لندنی و ..._که همگی سوغات فرنگ بودند_شاهد طرح ها و تزییناتی متفاوت هستیم. این تأثیرپذیری با ورود رنگ های جدیدی همچون قرمز و ارغوانی در این هنر، به اوج خود رسید.

در همین راستا دو تن از هنرمندان کشور به نام های همایون عبدالرحیمی و فاطمه مجدنیا، حاصل ۵ سال فعالیت تحقیقاتی خود بر روی هنر کاشی کاری دوره قاجار را در قالب حدود ۲۰۰ قطعه عکس به نمایش گذاشتند. در این نمایشگاه که در خانه هنرمندان تهران و از ۱۸ تا ۲۴ آبان ماه سال جاری برگزار شد، عکس هایی از قطعات کاشی های به جامانده از بناهای این دوره به نمایش درآمدند که بیانگر نقوش، مضامین و سیر تحول هنر کاشی کاری در این دوره است. چیدمان عکس ها و نورپردازی محل برگزاری نمایشگاه از نقاط قوت و شاید وجه تمایز آن باشد. به گونه ای که  می توان نحوه قرارگیری و ابعاد عکس ها را تعمدی هنرمندانه برای تداعی هرچه بیشتر دیواری با کاشی کاری های رنگی و سنتی به شمار آورد.

«پاییز است» عنوان چهارمین نمایشگاه انفرادی بهداد لاهوتی هنرمند مجسمه‌ساز کشورمان می‌باشد، که در آن صد قطعه از ۱۵ اثر اصلی لاهوتی در گالری آران به نمایش درآمده است.

لاهوتی مجسمه سازی را به صورت تجربی آغاز کرده و تجربۀ کار در کارگاه نجاری استاد علیزاده و ساخت مجسمه‌های چوبی را دارد، او همچنین کار با برنز را نزد پرویز تناولی فرا گرفته است. شاخصۀ اصلی نمایشگاه‌های لاهوتی ساخت اشیائی مثل رکاب، زیور الات و... در ابعاد بزرگ است، این‌بار نیز در ادامۀ این سیر، لاهوتی بخشی از طبیعت دیده نشده هم‌چون میوه‌ها، دانه‌ها و... را در اندازه‌ای بزرگ و با رنگ‌هایی بسیار تند به نمایش گذاشته، چرا که او در پی بازشناسی زیبایی نهفته‌ای است که هیچ کس آن را نمی‌بیند. 

این مجسمه‌ها جنبه‌ی تزئینی دارند و غالبا از جنس فایبرگلاس و پلی استر هستند، تا قیمت تمام شدۀ آنها فرصتی را برای خرید علاقه‌مندان فراهم آورد. تکنیک رنگ آمیزی این آثار فانتوکروم است که این امکان را به هنرمند می‌دهد تا برخلاف روش‌های آبکاری سنتی محدودیتی در ابعاد نداشته باشد و  بتواند با ایجاد طیف‌های مختلف رنگی به روی سطوح، نزدیک‌ترین ظاهر را به فلزاتی از قبیل طلا، برنز و مس ایجاد ‌کند؛ چنان‌که حاصل کار زیبا جلوه‌ نماید. همین رنگ‌های تند، براق و فلزگونه باعث شده تا مجسمه‌های بهداد لاهوتی ظاهری لوکس و امروزی به خود بگیرند و توجه مخاطب را جلب نمایند. هنرمند با بزرگ نمایی این حجم ها و انتخاب رنگ های تند برای آنها به نوعی مخاطب را به دیدن و تماشای پاییز دعوت می‌نماید. 

گفتنی است چیدمان مجسمه‌ها نیز الهام گرفته از برگ‌ریزان پاییز است؛ هر چند در نگاه نخست چینش‌های غیر معمول لاهوتی نظر مخاطبان را جلب می‌کند، اما محاسبات هنرمند به گونه‌ای است که نه تنها از فضاسازی مجسمه‌ها بهره‌ می‌برد، بلکه از فضای منفی و خالی نمایشگاه نیز در جهت تعمق و تأمل بیشتر مخاطبان به خوبی استفاده می‌نماید، تا آن‌ها را بیشتر با جهان خود درگیر سازد و نگاه‌شان را نسبت به طبیعت پیرامون‌شان گسترش دهد. 

آبان و آذر امسال نمایشگاهی با عنوان «۱۰۰۱ بشقاب زیر لعابی» به همت آزاده شولی –هنرمند سرامیست- در گالری شیرین برگزار شد. در این نمایشگاه 250 اثر از هنرمندان رشته‌های مختلف هم‌چون سرامیک، عکاسی، خوشنویسی و حتی سینما که با کار طراحی و نقاشی آشنا بودند به نمایش درآمد.

این‌بار هنرمند سرامیست، آزاده شولی در اقدامی خلاق، زمینه‌ای را برای خلق اثر هنری توسط هنرمندان سایر رشته‌ها به وجود آورده و ظروف سرامیکی خود را به عنوان بستری برای نقاشی‌های متفاوت هنرمندان قرار داده است. 

در توضیح روند شکل‌گیری آثار این چنین اشاره شده که تعدادی از بشقاب‌های سفالی به همراه وسایل نقاشی در اختیار هنرمندان قرار گرفته و از آن‌ها خواسته شده تا در مدت ۱۵ روز بشقاب‌ها را نقاشی کنند. کنار هم قرار گرفتن اسامی نام آشنایی چون پرویز تناولی، داوود رشیدی، عباس اکبری، بهرام زند، ابراهیم حقیقی، مرضیه برومند، عبدالله اسکندری و سایر هنرمندانی که تک اثر نقاشی‌شان بر روی بشقاب‌های آزاده شولی در این نمایشگاه به نمایش در آمده، استقبال خوب مخاطبین را در پی داشته و قرار است پس اتمام نمایش آثار در گالری شیرین، این نمایشگاه در گالری های اعتماد، هما و آریا نیز در معرض دید هنر دوستان و هنرمندان قرار گیرد. گفتنی است سود حاصل از نمایشگاه «هزار و یک بشقاب زیرلعابی» به خیریه اختصاص یافته است.

مقاومت، واژه‌ای به گستردگی تمام تلخی‌ها و خشونت‌های جامعه بشری است؛ جنگ، کشتار، آوارگی، حق‌کشی‌های رژیم صهیونیستی، آمریکا، آل سعود، داعش و... هزاران نقطه بی‌پایان که هر کدامشان دردی است که درمانش مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم را می‌طلبد. 

در این میان نقش هنرمندان در انگیزه بخشی و بیداری دل‌ها و دیده‌ها، بسیار مهم و اثرگذار است. از همین رو سال‌هاست که در کشورمان شاهد برپایی جشنواره‌های هنری مختلفی با موضوع مقاومت و بیداری در سطح بین‌المللی هستیم. از جمله این جشنواره‌ها، دوسالانۀ «جشنواره جهانی هنر مقاومت»، در حوزۀ هنرهای تجسمی است، که امسال نیز چهارمین دورۀ آن در چهار بخش نقاشی، کاریکاتور، پوستر و آثار حجمی، ۲۰ آذر ماه در مؤسسه فرهنگی هنری صبا آغاز به کار نموده است. 

بنابر اعلام محمد حبیبی، دبیر اجرایی چهارمین «جشنواره جهانی هنر مقاومت» چهار هزار و ۳۶۲ اثر از ۷۱ کشور به دبیرخانه جشنواره ارسال شده که به ترتیب یک هزار و ۴۰۶ اثر مربوط به هنرمندان بین المللی و ۲ هزار و ۹۵۶ اثر مربوط به هنرمندان داخلی بوده است. از این میان ۶۰۰ اثر طی دو مرحله داوری به نمایشگاه این دوره از جشنواره هنر مقاومت راه یافته‌اند، که شامل ۱۵۰ اثر نقاشی، ۱۰۰ پوستر، ۲۵۰ کارتون و کاریکاتور و ۷۰ اثر حجمی هستند. این آثار تا ۲۰دی‌ ماه امسال در موسسه فرهنگی هنری صبا در معرض دید علاقه‌مندان حوزه هنرهای تجسمی قرار دارند و برگزیدگان نیز در روز ۱۸ دی ماه معرفی و از آنان طی مراسم اختتامیه تقدیر به عمل خواهد آمد.

در این میان رشد بیست درصدی آثار، نسبت به دوره‌های پیشین، بیانگر افزایش دغدغه‌مندی بسیاری از هنرمندان نسبت به موضوع مهم و حساس مقاومت، در سطح بین‌المللی است و این امر در هویت‌بخشی و اثرگذاری جشنواره مقاومت در سطح داخلی و به ویژه جهانی بسیار حائز اهمیت است، به طوری که باید بیش از پیش به آن پرداخته شود. 

بسیاری از هنرمندان در خلق آثارشان امضا مشخصی دارند، به این معنا که مخاطب با دیدن اثر آن ها می تواند خالق اثر را حدس بزند. این نکته از نظر بعضی مثبت است و از نظر بعضی دیگر منفی. اما به نظر نگارنده خلاقیت هرچند ناموفق باشد قابل تحسین و جذاب است. ابراهیم حقیقی گرافیست صاحب نامی است که در سال ۱۳۲۸ متولد شده، وی تحصیلات خود را در رشته ی معماری ادامه داده ولی عمده فعالیت هایش در زمینه ی گرافیک بوده است. حقیقی پنجم آذر ماه، ۲۵امین نمایشگاه انفرادی اش را با عنوان نقش غلط در گالری «آ» برگزار کرد. این نمایشگاه که مجموعه ی جدید او با محوریت یکی از غزل های حافظ است، می توان گفت نوعی تایپوگرافی است. حقیقی در مصاحبه ای ادعا کرده که این آثار با دیگر آثار قبلی اش فرق می‌کند و حروف، نوشتار و فرم کاملا متفاوت با آثار دیگر تصویر شده اند. این در حالی است که در نگاه اول اینگونه بنظر نمی آید. مخاطبی که با آثار قبلی حقیقی آشنا باشد با دیدن اولین تابلو بدون هیچ زحمتی متوجه می شود که خالق اثر کیست. نوع نوشتار، همان فونت حقیقی است که در بسیاری از پوستر ها و تایپوگرافی های تا قبل از این هم استفاده شده. تنها تعدادی از آثار که روی نوشته ها با تاش های سفید پوشیده شده کمی متفاوت ترند.

در هر حال حتی اگر این آثار خیلی هم متفاوت نباشند، چشم نواز و زیبا هستند. در برخی از آثار هماهنگی بین مفهوم، نوع رنگ گذاری، ترکیب بندی حروف و کلمات از نظر بصری موزون و به قاعده است.