نشریه خط

عکاسیِ فیلم، یکی از مشاغل مهمِ مرتبط با سینما است که متأسفانه کمتر در معرض توجه مردم و مسئولین قرار دارد. در این میان، جشنواره‌های مهم داخلی هم‌چون جشنواره فیلم فجر و یا جشنواره فیلم مقاومت، نقش مؤثری در دیده شدن عکاسان فیلم و عکس‌های‌شان دارند. اما با توجه به این که در فرهنگ سینمایی ما همواره اختتامیه‌ها مهم‌تر از افتتاحیه‌ها است و داوری عکس فیلم‌ها نیز در بخش اقلام تبلیغاتی صورت می‌گیرد و جوایز آن در افتتاحیه اعطا می گردد، باز هم در این صحنه ی مهم فرصت حضور و دیده شدن از عکاسان فیلم دریغ می‌شود.

امسال نیز در افتتاحیه‌ی «چهاردهمین جشنواره بین المللی فیلم مقاومت» از میان مجموعه عکسِ‌ فیلم‌های حاضر در بخش اقلام تبلیغاتی، سه مجموعه عکس فیلم «مزار شریف» محمدمهدی دل خواسته، «ایستاده در غبار» سحاب زری‌باف و «ساکن خانه‌ی چوبی» احمدرضا شجاعی، به عنوان نامزدهای اصلی این بخش معرفی شدند. در نهایت تندیس جشنواره و دیپلم افتخار به همراه جایزه نقدی این بخش، به محمدمهدی دلخواسته برای مجموعه عکسِ فیلم «مزارشریف» تعلق گرفت.

هرچند عکاسانِ فیلم نقش به سزایی در روند تولید تا نمایش یک یک اثر سینمایی دارند، اما به قول معروف کوزه‌گر، از کوزه‌ی شکسته آب می‌خورد! شاید کسی این عکاسان را نبیند یا نشناسد اما همه‌ی سینما دوستان باعکس‌های‌شان یک عمر خاطره دارند.

محمد رضا دومیری گنجی، دانشجوی رشته فیزیک است که به دلیل علاقه به هنر عکاسی با استفاده از لنزهای واید و تکنیک پاناروما، عکسهای باورنکردنی و خیره کننده ای از بناهای تاریخی به خصوص مساجد، گرفته است، به طوریکه  باعث شده درعرصه  بین المللی هم  از وی  و شیوه عکاسی ای که دارد، تمجید به عمل آید. او به گقته خودش سعی داشته لنز دوربین خود را بر روی ابعادی از معماری ایرانی که چشمگیر است تنظیم کند و با استفاده از بازی نور و سایه که دو عنصر مهم در عکاسی هستند، عکسهایی که بیننده را مجذوب خود می کند، به نمایش بگذارد و بتواند با این آثار، زیبایی و هنر معماری ایرانی را به رخ همگان بکشد.

چرا که همانطور که می دانیم یکی از راههای جذب توریست، نمایش عظمت و شکوه آثار معماری هر کشور است و در ایران با وجود بناهای تاریخی به خصوص مساجد بی نظیری که از معماری غنی و پرمفهومی برخوردارند، می توان با تلفیق هنرمندانه عکاسی و معماری، افراد بسیاری در سراسر دنیا را مسحور و مبهوت این آثار کرد.

محبوبه کرملی از عکاسان جوانی است که پیشتر او را با مجموعه «بیداری»‌اش می‌شناختیم. با نگاهی اجمالی به پرونده کاری این هنرمند درمی‌یابیم دغدغه او در عکاسی زنان و دختران جوان است. شاید این طور به نظر برسد که عکاسی در ایران از هم جنس خود کار آسان‌تری است و به طور مثال زن‌ها با یک عکاس زن ارتباط بهتر و موثرتری برقرار می‌کنند اما می‌خواهم بگویم که اصلا این‌طور نیست. عکاسی پرتره از زنان همواره با سختی‌هایی همراه است. عدم تمایل به عمومی شدن فضای خصوصی، ترس از چگونه دیده شدن، اینکه آیا به قدرکافی در عکس خوب دیده خواهم شد یا نه و....
انتخاب کرملی ازلحظه‌هایی از زندگی زنان در مجموعه «بیداری» لحظه‌ای بود که زنان را به چالشی واقعی دعوت می‌کرد. لحظه بعد از بیدار شدن از خواب که قطعا هیچ زنی حاضر نیست در این لحظه که ژولیده و خواب آلود با سر و وضعی پریشان است از او عکس بگیرند!
 اما مجموعه جدید او «شادآباد» برخلاف آن مجموعه، زنان را در یکی از بهترین روزهای زندگی‌شان تصویر کرده است، آنان در بهترین وضعیت آراستگی درمقابل دوربین کرملی قرار گرفته‌اند. روز عروسی روزی است که قطعا عروس خود را بهترین سوژه برای عکاسی می‌داند.
کرملی در این مجموعه بخشی از فرهنگ و اعتقادات زنان ایرانی را به نمایش گذاشته است که همان میل به پوشش و حجاب اسلامی است. او از دختران جوان نوعروس خواسته است که لحظه‌ای که از آرایشگاه خارج می‌شوند در مقابل دوربین او بایستند و او از نحوه پوشش آنها در چنین روزخاصی عکاسی کند. عکس‌هایی که او به تازگی در گالری Ag به نمایش گذاشته پنج قطعه با ابعاد صد در هفتاد است. تعداد عکس‌ها و تلاش عکاس برای پیدا کردن سوژه‌های بیشتر از چنین موضوع جذابی کم می‌نماید و مخاطب از دیدن عکس‌ها اغنا نمی‌شود. حتی دراین تعداد کم از یک سوژه دو عکس وجود دارد. به خواست عکاس برای القای حس شادی و جشن و سرور در استودیو بر سوژه‌های خود نورهای رنگی تابانده است اما نور آبی که روی صورت آنها تابانده فضای عکس‌ها را سرد و مخوف کرده است و عروس ها بی‌شباهت به ساختمان‌ها و بناهایی نیستند که با عدم آگاهی از نقش نور در فضا نورپردازی می‌شوند و بجای زیباتر دیده شدن از جزییات ساختمان ها کاسته و دریافت حس فضای غیرمادی حاکم بر آن بنا را نیزمخدوش می‌کند.

چندی پیش نمایشگاه عکسی از آثار دانشجویان ترم ششم عکاسی دانشگاه هنر با تلاش علیرضا مزینانی در گالری خانه عکاسان برگزار شد. این نمایشگاه قطعا یکی از بهترین نمایشگاه هایی بود که طی ده سالی که خودم را به عنوان عکاس شناخته ام دیده ام. نه به خاطر آن که عکس ها متعلق به بزرگان عکاسی است و نه آن که آثار قوی و نویی دیده باشم و نه اینکه نحوه ی ارائه آثار حرفه ای و خاص باشد، نه... تنها به این دلیل که این نمایشگاه در واقع ژوژمان یا ارائه پایان ترم درس عکاسی معماری دانشجویان دانشگاه هنر بود و در صورت تکرار، اتفاقی مبارک برای آینده عکاسی ایران خواهد بود. چه بسیار دانشجویان با استعداد با آثار قابل توجه، که کارهایشان را تنها دیوار کلاس های دانشگاه و اساتید دانشگاه دیدند و بعد از فراغت از تحصیل به دلایل مختلف از جمله بالا بودن هزینه های برپایی نمایشگاه، دور شدن از فضای عکاسی هنری و درگیر شدن با بازار تجاری عکاسی و... موفق به ارائه آثار برای مخاطبین بیشتر و شناخته شدن در فضای هنر معاصر نشدند و آثارشان برای همیشه بایگانی شد. برگزاری ژوژمان کلاسی در قالب نمایشگاه از چند جهت مفید است؛ اول آن که تمرینی است برای هنرجویان برای تجربه و آموزش نحوه ی ارائه اثر که متاسفانه جای چنین مبحث آموزشی ای در میان تمام رشته های هنری در دانشگاه خالی است و چه بسا دانشجو در انتخاب اندازه، قاب یا شاسی کردن، نوع چاپ و چیدمان آثار دچار مشکل و سردرگم اند، و دوم آن که به کارهایی که به دلایل ذکر شده حداقل یک بار فرصت دیده شدن داده ایم و این در آینده عکاسی کشورمان تاثیرگذار خواهد بود.

این روزها فضای فرهنگی هنری کشور به واسطه ی برگزاری جشنواره های فجر جان تازه ای گرفته. هشتمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز در موزه صبا در حال برگزاری است. هنرمندان رشته های مختلف تجسمی مانند نقاشی، مجسمه سازی، اینستالیشن و چیدمان، گرافیک و عکاسی به رقابت برای دستیابی به سیمرغ پرداخته اند. رویکرد کلی جشنواره امسال با تغییر صد و هشتاد درجه ای با موضوع، تکنیک و شیوه ارائه اثر، آزاد اعلام شد که این تغییر رویکرد تاثیری بر حضور هنرمندان عکاس در این جشنواره نگذاشت. بزرگترین جشنواره هنری کشور هرسال از حضور عکاسان برجسته خالی است و هرسال تنها فرصتی است برای دیدن هنرمندان گمنام و جوان. در نمایشگاه بی هیچ تفکیک و منطقی آثار مختلف هنرمندان حوزه های مختلف را کنار هم چیده اند. از آثارپیشکسوتان عکاسی تنها دو اثر از مرحوم بهمن جلالی در فضایی نامناسب و کوچک تحت شعاع پرده نمایش یک انیمیشن در حال پخش به نمایش گذاشته شده. برخی کارها معرفی نامه ندارند و برای دیدن همان تعداد کم آثار عکاسی باید تمام طبقات را زیر و رو کرد. اتفاق عجیب تر از حضور آثار پیشکسوتان، اختصاص دیوارهای یکی از سالن ها به آثار تینا مودوتی عکاس ایتالیایی الاصل و عکاس انقلاب مکزیک است. علت انتخاب آثار مودوتی در این نمایشگاه اگر به  دلیل آنست که او نیز عکاس انقلاب است، عکس های مربوط به آن دوره به نمایش گذاشته نشده بودند و جای عکس های گلستان، جلالی، کاوه و... از انقلاب اسلامی خالی بود. آنچه که بیشترمخاطب حرفه ای را آزار می دهد معیار انتخاب آثاری است که از هنرمندان جوان بر دیوار گالری است. آثاری که نه در آن ها نگاه نویی دیده می شود و نه بیانیه ی هنرمند به کمک اثر می آید. سیاه و سپید عبدیانی، معماری و زن اثر مریم فطورچیان با تکنیک تلفیق از طریق فوتوشاپ ساده ترین و پیش پا افتاده ترین تکنیک و راه ممکن برای رسیدن به معنا بدون ظرافت های خلق هنرمندانه است. در توضیح عکس عرفان غیاثی نوشته شده من از دوربین دیجیتال برای مطالعه طبیعت و نگاه کردن به اطرافم بهره می برم! و یا در کنارعکس سکه ها از پیمان عصمتی آمده: این عکس تفسیری است از فرود آمدن سکه های پول به ته جیب! و البته پیام ضمنی با خود به همراه دارد! و صد البته پیام ضمنی این آثار در مقایسه با عکاسی معاصر ایران و جهان کاملا آشکار می شود.
 چنانچه امسال بخش عکاسی در جشنواره نداشتیم قطعا بهتر از حضوری اینچنینی بود. امسال به جای عدم حضورش برحضورش اندوه و صد افسوس... .