نشریه خط

«پاییز است» عنوان چهارمین نمایشگاه انفرادی بهداد لاهوتی هنرمند مجسمه‌ساز کشورمان می‌باشد، که در آن صد قطعه از ۱۵ اثر اصلی لاهوتی در گالری آران به نمایش درآمده است.

لاهوتی مجسمه سازی را به صورت تجربی آغاز کرده و تجربۀ کار در کارگاه نجاری استاد علیزاده و ساخت مجسمه‌های چوبی را دارد، او همچنین کار با برنز را نزد پرویز تناولی فرا گرفته است. شاخصۀ اصلی نمایشگاه‌های لاهوتی ساخت اشیائی مثل رکاب، زیور الات و... در ابعاد بزرگ است، این‌بار نیز در ادامۀ این سیر، لاهوتی بخشی از طبیعت دیده نشده هم‌چون میوه‌ها، دانه‌ها و... را در اندازه‌ای بزرگ و با رنگ‌هایی بسیار تند به نمایش گذاشته، چرا که او در پی بازشناسی زیبایی نهفته‌ای است که هیچ کس آن را نمی‌بیند. 

این مجسمه‌ها جنبه‌ی تزئینی دارند و غالبا از جنس فایبرگلاس و پلی استر هستند، تا قیمت تمام شدۀ آنها فرصتی را برای خرید علاقه‌مندان فراهم آورد. تکنیک رنگ آمیزی این آثار فانتوکروم است که این امکان را به هنرمند می‌دهد تا برخلاف روش‌های آبکاری سنتی محدودیتی در ابعاد نداشته باشد و  بتواند با ایجاد طیف‌های مختلف رنگی به روی سطوح، نزدیک‌ترین ظاهر را به فلزاتی از قبیل طلا، برنز و مس ایجاد ‌کند؛ چنان‌که حاصل کار زیبا جلوه‌ نماید. همین رنگ‌های تند، براق و فلزگونه باعث شده تا مجسمه‌های بهداد لاهوتی ظاهری لوکس و امروزی به خود بگیرند و توجه مخاطب را جلب نمایند. هنرمند با بزرگ نمایی این حجم ها و انتخاب رنگ های تند برای آنها به نوعی مخاطب را به دیدن و تماشای پاییز دعوت می‌نماید. 

گفتنی است چیدمان مجسمه‌ها نیز الهام گرفته از برگ‌ریزان پاییز است؛ هر چند در نگاه نخست چینش‌های غیر معمول لاهوتی نظر مخاطبان را جلب می‌کند، اما محاسبات هنرمند به گونه‌ای است که نه تنها از فضاسازی مجسمه‌ها بهره‌ می‌برد، بلکه از فضای منفی و خالی نمایشگاه نیز در جهت تعمق و تأمل بیشتر مخاطبان به خوبی استفاده می‌نماید، تا آن‌ها را بیشتر با جهان خود درگیر سازد و نگاه‌شان را نسبت به طبیعت پیرامون‌شان گسترش دهد. 

هیوا پاشایی هنرمند فعال عرصه تجسمی مدتی قبل در فرهنگسرای نیاوران چهره (پرتره) ۱۵ تن از مشاهیر موسیقی ایران همچون شهرام ناظری، لوریس چکناواریان، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، کیهان کلهر و... را که به شیوه ای ابداعی در قالب هنر «تکستایل آرت» با روبان های رنگی خلق شده بود، به نمایش گذاشت.

اکنون این هنرمند در تجربه‌ای دیگر به سراغ چهره‌های آشنای سینما و تئاتر ایران رفته، تا به گفته‌ی خودش چهره کسانی که به زندگی ما گرما بخشیده‌اند را با شیوه‌‌ای جدید به تصویر بکشد. پاشایی درکنار یک تیم شورایی و با حضور تعداد زیادی از هنرمندان، پس از برگزاری یک ورک شاپ آموزشی با استفاده از دانه‌های تسبیح و مهره‌های رنگی آثاری را در ابعاد ۵۰×۳۵ سانتی متر تا ۱.۵×۱ متر از چهره‌ی مشاهیر سینما و تئاتر خلق کرد.

آنچه که به گفته‌ی پاشایی ویژگی این آثار به حساب می‌آید، استفاده از عناصر ایرانی درقالبی مدرن است؛ ویژگی‌ای که در پرتره‌نگاری ۱۵ تن از مشاهیر موسیقی ایران نیز به جهت الهام از بافت و گره قالی ایرانی مشهود بود. این‌بار هرچند مهره‌های تسبیح نمی‌توانند به اندازه‌ی تجربه گذشته پاشایی حس ایرانی بودن را القا کنند، اما به جهت وجه نمادین‌شان به نوعی بیانگر عرصه پاک و ملکوتی هنر هستند و جایگاه رفیع هنر و اهل هنر را در طول تاریخ ایران یادآور می‌شوند.

نمایشگاه «پرتره‌نگاری مشاهیر سینما و تئاتر ایران» پنج‌شنبه ۲۷ آبان ماه در گالری آریانا به کار خود پایان داد، اما هیوا پاشایی و حسن مطهری به عنوان مدیر هنری و مدیر روابط عمومی این نمایشگاه قصد دارند تا در ادامه ساخت پرتره‌های مشاهیر ایران، به سراغ شخصیت‌های ورزشی نیز بروند، از همین رو به زودی فراخوانی به منظور شرکت علاقمندان در ساخت پرتره‌های ورزشی ایران منتشر خواهد شد.

هشتمین جشنواره‌ی هنرهای تجسمی فجر با تمام فراز و نشیب‌هایش به پایان رسید. با وجود این‌که نمی‌توان دستاوردهای هنری این جشنواره را که بزرگ‌ترین رویداد هنرهای تجسمی در ایران است، نادیده گرفت، ولی انتظار می‌رفت، پس از هشت دوره برگزاری، پربارتر و اثرگذارتر باشد و بتواند افراد عادی جامعه را نیز تا حدی جذب خود کند. نمایش آثار منتخب جشنواره، در موسسه فرهنگی و هنری صبا، این فرصت را به متولیان جشنواره داد تا به‌جز نگارگری و خوشنویسی (که در بخش «فجر و هنر ملی» در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد) تمامی آثار را در یک مکان، به نمایش درآورند که از ویژگی‌های مثبت جشنواره امسال بود. بااین‌وجود، مشکلی که در نمایشگاه امسال به‌وضوح به چشم می‌خورد عدم قرارگیری قاعده‌مند آثار بود. اولین پیش‌فرض هر نمایشگاه آثارتجسمی، چیدمان منطقی، هنرمندانه و زیبای آثار هنری است به‌گونه‌ای که مخاطبان را به‌خوبی راهنمایی کند و باعث آرامش آن‌ها در فضای نمایشگاه شود. در نمایشگاه امسال تنها چیزی که دیده نمی‌شد نظم مفهومی و بصری آثار بود. شاید تنها منطق موجود، تناسب ابعاد آثار با فضای انتخاب‌شده بود. ولی درنهایت نه آثار شاخه‌های مختلف هنری، از هم قابل‌تفکیک بودند و نه موضوع‌بندی خاصی از کلیت نمایشگاه درک می‌شد؛ بخصوص این‌که شناسنامه‌ی آثار نیز ناقص و بدون درج اطلاعات دقیق اثر بود.
مشکل دیگر نمایشگاه امسال خالی بودن آن از دغدغه‌های امروز ایران و جهان بود. همان مضامین تکراری و همیشگی در آثار هنری وجود داشت و کمتر، مضامین انسانی و اخلاقی دیده می‌شد. البته دراین‌بین تعدادی از آثار هنری که به معضلات زیست‌محیطی و مشکلات اقتصادی پرداخته بودند را می‌توان مستثنی دانست.
پس از دیدن نمایشگاه هنرهای تجسمی فجر 94، این سؤال در ذهن ایجاد می‌شود که این نمایشگاه چه تناسبی با مناسبت برگزاری‌اش دارد و چرا موضوعات مرتبط با انقلاب اسلامی و جهان اسلام، جایی در این نمایشگاه ندارند. آیا هنرمندان به این موضوعات نپرداخته‌اند و یا هیئت انتخاب‌، علاقه‌ای به‌گزینش این‌گونه آثار نداشته‌اند؟ این‌که موضوعات مختلف و متنوع بدون محدودیت در نمایشگاه حضور داشتند، جای خوشحالی است ولی گم‌شدن موضوعات مهم دیگر دراین‌بین، این احساس را تقویت می‌کند که فضای هنرمندان از جامعه پیرامونشان، بیش‌ازپیش دور شده است.

بعضی معتقدند که هنر غریب یا هنر عجیب، با هنر زیبا تفاوت دارد و غربت و نو بودن را ویژه‌گی هنر قرن اخیر می‌دانند. هنری که ابتدایش حیرت است و انتهایش بسته به هدف هر هنرمندی متفاوت است. معمولا این آثار به میزانی که هوش‌مند بوده و پس از تعلیق ابتدایی‌شان مخاطب را به میزانی از فهم برسانند موفق ارزیابی می‌شوند.
نمایش‌گاه «شعر پسلرزه‌»‌ی فزونی به دنبال القای حس مورد نظر او به هر طریق ممکن است. او تصویرسازی، مجسمه، ویدیو، نور و صدا را برای این هدف خود به کار گرفته تا جمله‌ی شاعرانه‌ی خودش را به دو زبان فارسی و انگلیسی و در قالب یک هنر غریب به مخاطب‌ش منتقل کند. فزونی که متخصص استفاده از تایپوگرافی در پوستر است،‌ این بار یک بعد به آثار همیشه‌گی خود اضافه کرده و فضای سه بعدی موزه را برای اجرای اینستالیشنی از تایپوهای خود انتخاب کرده است. این که فزونی تا چه میزان به هدف‌ خود رسیده را باید از مخاطبین این نمایش‌گاه پرسید، اما به هر حال تلاش او برای تبدیل لغات به مجسمه‌هایی معنادار تلاشی جالب توجه است.

توجه به دنیای مردگان در همه‌ی تمدن‌های باستانی به چشم می‌آید؛ به‌طوری‌که هنرمندان حجار هر عصر می‌کوشیدند، اوج هنر خود را به کار گیرند تا متوفی در آرامش سفرش را به دنیای مردگان آغاز نماید. به همین دلیل سنگ قبرها یکی از جلوه‌های هنر دنیای مردگان به شمار می‌آیند که در طول ادوار مختلف دست‌خوش تغییرات بسیاری شده‌اند‌ و همچنان نیز از جایگاه خاصی برخوردارند.  

از دوران اساطیر تا پس از اسلام استفاده از قوچ‌های سنگی بر سر مزارها و ورودی قبرستان‌ها در ایران کاربرد بسیار داشته، آن چنان که در باور مردم، قوچ ها، توتم و نمادی از قدرت بودند. آن‌ها را به سبب راندن ارواح خبیثه شیاطین و حفاظت از ارواح پاک مردگان در گورستان‌ها و بر روی مزارها قرار می‌دادند. اما کشف تعداد بسیاری از این قوچ‌ها در مناطق ترک زبان نشان‌گر اهمیت این حیوان در میان آنان است؛ به‌طوری‌که این امر در داستان‌های فولکلور اقوام ترک زبان نیز به وضوح مشهود است. 

موزه آذربایجانِ شهر تبریز، گنجینه‌ای از سنگ‌ قبرهای قدیمی و باستانی اقوام ساکن در این مناطق را در خود جای داده و محل مناسبی برای مطالعه این موضوع به حساب می‌آید. در حیاط موزه می‌توان انعکاس هنرمندی حجاران هر عصر را در جلوه سنگ قبرهای مربوط به آن دوره مشاهده کرد و سیر تحول این هنر کمتر دیده شده را دنبال نمود. از مجسمه‌ها و تندیس‌های انتزاعی برگرفته از فرم قوچ تا حجاری صورتک‌هایی انسان‌گونه که بیشتر از این که شبیه آثار متأخر هنر مدرن باشند خود در این هنر متقدم اند. 

البته صد حیف که به جای نگهداری این آثار گران‌بها در بهترین شرایط، آن ها به شکلی تأسف آور در حیاط موزه نگهداری می‌شوند؛ به‌طوری‌که بدون ارائه کمترین اطلاعات به صورت نامناسبی در آن محل رها شده‌اند. قوچ‌های سنگی آذربایجان که روزی در باور این مردم متولد شدند حالا با گذر از صدها سال باید پیش چشمان‌شان جان ‌دهند و از بین بروند.

بازخوانی سنت نقاشی ایرانی در دوران معاصر و تلفیق زبان سنتی و مدرن، مهم ترین ویژگی نقاشی‌های آذر امیدی است. امیدی (فارغ التحصیل ارشد نقاشی دانشگاه هنر و مدرس دانشگاه) هنرمند جوانی است که در ادامۀ جریان رجوع به سنت های نقاشی ایرانی و بهره گیری از آن در نقاشی معاصر ایران، که به ویژه پس از پیروزی انقلاب، پررنگ تر شد، آثاری خلق کرده است.
برداشتی آزاد از مولفه های شاخص نقاشی ایرانی، نظیر فضای همزمان، عدم وجود پرسپکتیو، هم نشینی رنگ های سرد و گرم در کنار خاکستری های رنگین، دورگیری فرم ها و همچنین بهره گیری از سطوح رنگین تخت، تمهیداتی است که نقاش با ادغام آن در فضاهای بصری مدرن، توانسته آثاری معاصر و بومی خلق کند.
آثار این مجموعه که شاید بتوان نام انتزاع را برای آن انتخاب کرد، به جهت فضاهای مثبت و منفی، برش ها و ترکیب کلی، بیشتر آثاری مدرن و به واسطه ی ویژگی‌هایی که پیشتر گفته شد، آثاری سنتی و بومی اند. وجه تزیینی این آثار و همچنین نمادگرایی که بیشتر در قالب فرم سرو نمود یافته نیز از دیگر ویژگی¬های آثار آذر امیدی است.

در سال ۱۹۷۵ گالری هنر گِرِی، توسط اَبی وید گِرِی به روی عموم بازگشایی شد. او حدود ۱۰۰۰ اثر مدرن هنری را که در طول سفرهای خود به آسیا و خاورمیانه اندوخته بود به این مجموعه اهدا کرد اما نکته قابل تأمل، توجه ویژه خانم گری به هنر مدرن ایران است. چرا که حدود یک پنجم از آثار گالری هنر گِرِی وابسته به کتابخانه دانشگاه نیویورک از آثار هنرمندان معاصر ایران تشکیل شده است. آثار بیست و نه هنرمند ایرانی، همچون حسین زنده رودی، مرتضی ممیز، پرویز تناولی، کامران دیبا، روئین پاکباز، سهراب سپهری، فرامرز پیل آرام، ژازه تباتبائی، معصومه سیحون و بسیاری دیگر در این گالری به چشم می خورند. این آثار از طریق وب سایت مجموعه نیز در دسترس علاقه مندان به هنر می باشند، که همراه با ارائه تصویر اثر حاضر در گالری، به شرح مختصری از زندگینامه هنرمند هم اشاره شده است.
البته نکته حائز اهمیت حضور آثار هنرمندان دهه های نخست جنبش نوگرایی در ایران است. به طوریکه هنر مدرن ایران را با ارائه آثاری که در دهه های ۶۰ تا ۷۰ میلادی خلق شده اند معرفی نموده است. هر چند وجود تعداد زیادی از آثار هنرمندان ایرانی در این گالری خوشایند و مطبوع به نظر می آید، اما نگاه جانبدارانه حاکم بر این مجموعه و عدم توجه به هنر امروز ایران، ترسیم گر خطی فرضی است، که عمدا یا سهوا هنرمندان بعد از انقلاب اسلامی را نادیده گرفته و تعریفِ تصویری یک سویه ای را از هنر مدرن ایران و هنرمندان ایرانی ارائه داده است، که چندان هم باب میل جامعه هنری ایران امروز نیست.