نشریه خط

طراحی لباس، از جمله حوزه‌های مهم و کاربردی در طراحی است؛ هر چند شکل سنتی یا بازاری آن -به شکل خیاط خانه‌ها و مراکز تولیدی- در کشور ما رواج بیشتری دارد، اما حوزه آکادمیک و دانشگاهی آن نیز چند سالی است که جدی‌تر از گذشته دنبال می‌شود. در طراحی لباس دیگر صرفاً مسئله پوشش و رفع نیاز مطرح نیست، بلکه طراح در مقام هنرمندی ظاهر می شود که آراء و اندیشه‌های خود را در قالب طراحی لباس به ظهور می‌رساند، اتفاقی که می‌توان به شکل ملموس‌تر و البته حرفه‌ای‌تر در سایر کشورها به ویژه فرانسه، مشاهده کرد. 

امسال در اتفاقی بی‌سابقه هم‌زمان با شروع ماه محرم، شاهد برپایی «نخستین نمایشگاه لباس عاشورایی» بودیم که فی نفسه رخ داد مهم و مبارکی در عرصه هنرهای کاربردی و به ویژه طراحی لباس به شمار می‌آید، چرا که با توجه به فرهنگ عزاداری محرم در نزد شیعیان و به ویژه ایرانیان، توجه به طراحی لباسی مناسب و متناسب با این ایام خاص کار ارزشمندی است که تا به حال به آن پرداخته نشده و صرفاً لباس سیاه و سیاه‌پوشی، مهم‌ترین عنصر بصری عزاداری‌ها به حساب می‌آمده است.

هر چند این نمایشگاه در سه بخش و با محوریت «طراحی لباس عزاداری اقوام استان‌ها در ماه محرم و صفر، طراحی لباس‌های آئینی ویژه مراسم عزاداری در تکایا و هیئت ها در ایام محرم و طراحی لباس برای مراسم تعزیه خوانی واقعه روز عاشورا» برگزار گردید، اما آن‌چنان که از خروجی خبری آن برمی‌آید، حاصل این سه بخش هر چند در عنوان‌بندی بسیار خوب و مهم هستند اما در عمل آوردۀ جدیدی در این عرصه نداشته‌است. 

متأسفانه مسئولین نمایشگاه مذکور هم در بخش طراحی لباس و هم در نحوۀ ارائه البسه، چندان خوش ذوق نبوده‌اند و گویا به صرف برپایی نمایشگاه اکتفا کرده‌اند. مسلماً کپی کردن تصاویر و عناصر گرافیکی بر روی پس زمینه سیاه لباس‌ها ارتباطی با حوزه طراحی لباس ندارد و جایگزین کردن نمادهای عاشورایی هم‌چون پَر، دست، پرنده و غیره در عوض سرهای مدل‌ها، هر چند در معنا قابل توجه می‌نمایاند، اما در ظاهر چندان زیبا و اثرگذار نیست. 

در کل باید گفت نفس برگزاری چنین رویدادهای فرهنگی-آئینی هرچند مبارک است، اما تا زمانی که به طور هدفمند و با مطالعه کافی به سراغ این رخ‌دادهای مهم نرویم، چیزی دستمان را نخواهد گرفت، بلکه فقط ذوق جامعه را نسبت به چنین موضوعاتی کور خواهیم کرد. 

آب و خاک از جمله موضاعاتی هستند که به دلیل اهمیتشان در ساختار خلقت بارها دستمایه خلق آثار هنری گشته‌اند. از دیرباز در دستان هنرمندان سفالگر جان گرفته‌اند تا به امروز که صفحه و بوم هنرمندان لندآرت هستند. گاه به عنوان نماد و گاه به عنوان بستر ارائه و گاه خود، اثر هنری می شوند.
گرچه در اسطوره‌ها و باورهای تمدن‌های مختلف، انسان و همه موجودات زنده از جنس آب وخاک(گل) بوده و خدایان آن‌ها را از خاک آفریده است اما، بهره‌گیری هنرمند از آب و خاک در آثارش در دوران معاصر، بیش از آنکه به معنای نمادین آن بپردازد به مسایل و مشکلات زیست محیطی آن اشاره می‌کند. امروزه مسئله کمبود آب از جمله بحران های مهمی است که  هنرمندان را به واکنش برای خلق اثر وا داشته است. «آب را گل نکنیم شاید این آب روان...» از جمله آثار برگزیده در هشتمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر است. مریم ظاهری در خلق این اثر مفهومی از آب و خاک مناطق کویری ایران بهره جسته است. او مسئله کمبود آب را با نمادپردازی عارفانه از این عناصر اربعه تلفیق و برداشت نویی از سیر و سلوک عارفانه به نمایش گذاشته است. ظاهری از یک حجم مثلث شکل چوبی دارای هفت طبقه ( هنرمند مدعی است تعداد طبقات اشاره به مراحل هفت گانه تزکیه و سلوک دارد.) و در هرطبقه از بطری های آب معدنی که محتوی مخلوطی از آب و خاک زمین های بایر ایران قرار داده‌است. در طبقه اول که قاعده مثلث است بطری‌ها با درصد بسیار بالایی از خاک و مقدار اندکی آب پر شده‌اند در طبقات بالایی هرچه به سمت بالا می‌رویم، سهم آب درون بطری بیشتر و خاک کمتری در ته بطری ته نشین شده، تا طبقه هفتم که آب تقریبا به خلوص رسیده‌است.  بطری‌ها در این اثر به عنوان کالبد انسانی در نظر گرفته شده اند و نقشی که در گل آلود کردن آب و سرشت پاک و خالص خود دارند. در برداشتی دیگر این حجم مثلثی را می‌توان به چرخه آب در فضایی میان آسمان و زمین نسبت داد که چرخه ای ثابت است، آبی که از سطح زمین تبخیر و بالا می‌رود و دوباره به آن برمی گردد. آنچه که اهمیت دارد  مقدار و کیفیت آبی است که وجود دارد که در اثر استفاده بی رویه و مصرف نادرست مقدار آن در چرخه کم و کمتر می‌شود. خوانش اثر از بالا به پایین نیز به وضعیت ابتدایی و نهایی کره زمین اشاره دارد، از زمانی که تمام سطح کره زمین آب بود تا به امروز که بیشتر سطح زمین را خاک تشکیل می‌دهد.

زمانی که فلز سخت و بی‌روح در دستان هنرمند ایرانی قرار می‌گیرد، انگار روح در آن دمیده می‌شود و به سخن درمی‌آید.
گروه آفرینش‌های هنری سلام با مجموعه‌ای به نام حدید، هنر دست استادکاران اصفهانی را عرضه کرده است. محصولاتی با نمادهای عاشورایی که با شیوه‌ای نو به مجسمه‌هایی تبدیل‌شده‌اند که می‌توانند جزئی از زندگی مردم شوند و گامی باشد در جهت زنده ماندن این نمادها که در سال‌های اخیر روبه فراموشی می‌روند. این مجموعه در میان دیگر محصولات سلام، به لحاظ انتخاب مواد و تکنیک به‌کاربرده شده متمایز است.
 هنرمندان این مجموعه با استفاده از طرح پرندگان، کلاه‌خود و قسمتی از علم‌های عاشورایی گویی می‌خواستند این مجموعه را مختص هنر عاشورا کنند. فرم طوق که از دیرباز در مراسم و دسته‌های عزاداری محرم به‌تنهایی و با به عنوان تیغه‌ی میانی و بلندتر از همه در علامت-علم-عزاداری استفاده می‌شده، شکلی شبیه به درخت سرو دارد. سرو در گنجینه‌ی ادبیات فارسی بیانگر راست‌قامتی و رشادت است. بر همین اساس طوق را نمادی از حضرت اباعبدالله(علیه السلام) می‌دانند.
تکمیل‌کننده‌ی این آثار فلزی، پایه هایی از جنس چوب گردو است که با تکنیک سوخت چوب روی آن حکاکی شده است. نکته‌ی دیگر این مجموعه طراحی بسته‌بندی آن است که هرچند، طراحی خلاقانه و نویی دارد ولی با توجه به قیمت بالای محصولات می‌توانست، طراحی بهتر و جذاب‌تری داشته باشد.