نشریه خط

تاها (طاها) بهبهانی متولد ۱۳۲۵، هنرمند پیشکسوت و صاحب سبک ایرانی است که عمری در زمینه نقاشی، مجسمه‌سازی، طراحی صحنه و کارگردانی تئاتر تحصیل و فعالیت کرده است. او تا کنون جوایز هنری متعددی را نیز دریافت نموده و آثار نقاشی و مجسمه‌هایش بیش از 60 بار در داخل و خارج از ایران به صورت فردی یا جمعی در معرض نمایش قرار گرفته. آبان و آذر امسال ۶۰ مجسمه و ۳۴ تابلوی نقاشی از آثار شاخص بهبانی در نگارخانۀ اصلی فرهنگسرای نیاوران با هدف مروری بر آثار نقاشی و مجسمه‌های او، در قالب نمایشگاهی با عنوان «نیست معشوقی زِ او نزدیک‌تر» به نمایش درآمد. 

آن چه در آثار بهبهانی به وضوح به چشم می‌آید، ردپای ادب و عرفان ایرانی است؛ در این میان پرندگان نیز به جهت وجوه ثمثیلی که در ساحت ادبیات عرفانی ایران دارند مورد توجه او هستند، چرا که پرنده نماد انسان است و بهترین دستمایه برای خلق آثار بهبهانی به حساب می‌آید. بهبهانی هنرمندی معناگرا است که از کودکی در مسیر فرهنگ و هنر ایرانی قرار گرفته و به همین سبب متأثر از شخصیت‌هایی هم‌چون مولانا یا عطار می‌باشد. این عرفان شاعرانه نه تنها در نقاشی‌های بهبهانی، بلکه در مجسمه‌هایش نیز به خوبی حس می‌شوند و مخاطبان آثارش را تحت تأثیر قرار می‌دهند، چرا که باید در پس اشکال و فرم های آثار بهبهانی مفهوم ناب‌تری را جستجو نمایند. 

«زمان، زمان مرمر و چوب و گِل و سفال نیست. زمان، زمان حجر نیست. زمان ما، زمان حرکت بُرادۀ آهن است و فلزات که در خون ما جریان دارند. این طبیعی است که من از این مواد استفاده می‌کنم تا حرف این مواد را گویا باشم و این بهترین راه است که فلز سرد بتواند گویای گرم‌ترین سخن‌ها باشد. این هنر است که بتوان با این سردی، گرم‌ترین و تازه‌ترین حرفها را بیان کرد».

جملات بالا بخشی از سخنان ژازه طباطبایی یا به مانند امضای خودش «ژازه تباتباای»، در مورد فیگورهای خلاقانه و مجسمه‌های فلزی‌اش بود. او را به شاعر زباله‌ها می‌شناختند، چرا که پیچ‌ها، مُهره‌ها، آهن آلات دور ریختنی و... به عنوان مادۀ اصلی مجسمه‌ها، در دستان ژازه به نرمی گِل شکل می‌گرفتند و آثاری منحصر به‌فرد با درون مایه‌ای اساطیری و ایرانی خلق می‌گشتند.

درکنار نگاه مدرن، که بخشی از آن به واسطه‌ی تحصیلات و سفرهای او به اروپا شکل گرفته، فرهنگ اصیل ایرانی و عامۀ مردم همواره مورد توجه او بوده‌اند، به طوری‌که او با استفاده از عناصر و مواد فلزی دنیای مدرن و عصر تکنولوژی به بیان مفاهیمی باستانی و کهن می‌پرداخت. 

ژازه تباتبایی هرچند یکی از مهم‌ترین و موثرترین مجسمه‌سازان هنر مدرن ایران به شمار می‌آید، اما در کنار مجسمه به نقاشی نیز اشتغال داشت. او در نقاشی نیز با اشاره به نماد‌های ملی و عامیانه، آثاری را آفرید که سبک او را به هنر سقاخانه‌ای نزدیک کرد. از این رو ژازه و تنی چند از نقاشان معاصر ایران را به عنوان پیشگامان مکتب سقاخانه در ایران می‌شناسند. 

گفتنی‌است گالری شهریور به همت تعدادی از مجموعه‌داران و دوستان نزدیک او از جمله خسرو سینایی، ۲۵ مجسمه و ۱۰ تابلوی نقاشی از این هنرمند فقید را در قالب نمایشگاهی -از پنجم‌آذر ماه تا سوم دی ماه- در معرض دید هنرمندان و دوست‌داران این عرصه، قرار داده ‌است.

دهمین سوگوارۀ هنر عاشورایی، امسال نیز در ایام محرم و صفر به همت حوزۀ هنری انقلاب اسلامی در سه بخش اصلی برگزار گردید؛ که در این میان آثار برگزیدۀ تمامی بخش‌ها طی نمایشگاهی از ۱۱ آبان، به مدت یک ماه در معرض دید علاقمندان قرار گرفته‌اند.

در بخش نقاشی این دوره از سوگوارۀ هنر عاشورایی، از مجموع آثار ارسالی به دبیرخانه، ۱۱ اثر به نمایشگاه راه یافتند؛ که از این میان هیأت داوران متشکل از آقایان ابوالفضل همتی آهویی، اکبر نیکان‌پور و سرکار خانم فاطمه رادپور، ۳ اثر نقاشی از احسان سلگی، مهدی پرستار شهری و طهمورث آشناگر را به ترتیب به عنوان سه برگزیده نخست معرفی کردند و همچنین از زهرا رحمانی، معین معمار کاشانی و علی چهارمحالی تقدیر به عمل آوردند.

نکتۀ جالب توجه در آثار برگزیدۀ بخش نقاشی، تنوع تکنیک و نوع نگاه هنرمندان در به تصویر کشیدن حماسه عاشورا است. در واقع هر یک از هنرمند با توجه به توانایی و درک ذهنی خویش با موضوع عاشورا ارتباط برقرار ساخته‌ و آن را به نوعی در اثرش متجلی‌ نموده. در این میان هنرمندان با تیزبینی، از حرکت به سمت نمادها و نشانه‌های پر تکرار پرهیز کرده و در عوض با تکیه بر مطالعه و بینش خود، مسیری خلاقانه را آغاز نموده‌اند. از همین رو می توان در کنار تابلو «عاشورا» اثر احسان سلگی که به نوعی یادآور نقاشی‌های بدوی غارنشینان است، اثر مهدی پرستار شهری به نام «حماسه عاشورا» را دید، که با تکیه بر بار معنایی رنگ‌ها، بیانی معاصر و تا حدی انتزاعی را از این واقعه به تصویر کشیده است. در همین راستا طهمورث آشناگر نیز با تابلو «بیا به بالینم حسین جان» با نگاهی کلاسیک مفهوم امروز شهید و شهادت را با واقعۀ کربلا گره زده است. از این رو می توان چنین گفت که در این دوره جمع خلاقیت، تکنیک و توان برقرای ارتباط با موضوع و مخاطب از جملۀ ملاک‌های داوران در گزینش آثار بوده به طوری که تنوع آثار برگزیده خود شاهد این مدعا هستند.

پرویز کلانتری در زمان تدریس در دانشکده معماری و زمانی که دانشجویان را برای طراحی از بناها، به شهرهای مختلف می برد، به تدریج با حضور در چنین فضاهایی، میل و علاقه به نقاشی از بناهای معماری در او برانگیخته شد. او از سال ۱۳۵۳ با شروع نقاشی‌های کاهگلی، دوره ی تازه‌ای را در زندگی هنری خود آغاز کرد. 

با استفاده از کاهگل، آثار نقاشی بدیعی خلق کرد که بازتابی زیبا از طبیعت و روستاهای ایران را به تصویر می کشید. این آثار برگرفته از قاب های تصویری بود که او حس مکان را در معماری ایرانی با آن ها تجربه کرده بود. در این مجموعه از آثار او، تجلی زندگی در بافت شهر و روستا از زاویه دید انسانی، آن چنان هنرمندانه و هوشمندانه ترسیم شده که حس و حالی واقعی از بافت شهری و روستایی ایران را در نظر بیننده به تصویر می کشد. کاری که او با کاهگل انجام داد، طاق ‌ها و گنبدهایی که در کارهایش خلق کرد، جان تازه‌ای به معماری فراموش شده ایران بخشید و نوعی درک هویت ایرانی او را نشان می داد. نقاشی متفاوت و عمیقا وفادار به عناصر بومی ... کلانتری نقاشی بود که در بازنمایی عناصر شهر و روستای ایرانی، به نوعی هویت خاکی خود را جستجو می کرد و چه خوب گفت که نقاش مناظر خاک آلودم... .