نشریه خط

مجله معمار از سال ۱۳۸۰ مسابقه‌ی جایزه معمار را به‌صورت سالیانه برگزار می‌کند. تمام پروژه‌های ساخته‌شده پس از انقلاب در چهار گروه عمومی، بازسازی، مسکونی تک‌واحدی و مسکونی آپارتمانی در ایران که در دوره‌های قبل در این مسابقه شرکت نکرده‌اند، مجاز به شرکت در رقابت سال جاری هستند و در چهار گروه جداگانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. پروژه‌های معماری داخلی، اگر دخل و تصرف در اجزای ثابت فضای آنها صورت گرفته باشد، امکان شرکت در گروه بازسازی را خواهند داشت. اما پروژه‌های مرمتی مجاز به شرکت در رقابت نیستند.

خلاقیت و نوآوری در طراحی و استفاده از مصالح، برخورد خلاق با مشکلات خاص پروژه، دقت و خلاقیت در طراحی جزئیات و توجه به محیط اجتماعی و زیست محیطی پروژه از جمله معیارهای داوری این مسابقه می‌باشند. حسین شیخ زین‌الدین، جی ونژن (Zhi Wenjun)، رضا دانشمیر، علی کرمانیان و رامبد ایلخانی هیئت داروان این مسابقه را تشکیل می‌دهند.

در مرحله‌ی نخست همه‌ی شرکت‌کنندگان می‌بایست مدارک خود را پرینت شده در صفحات A3 به‌صورت سیمی‌شده در موعدهای مقرر (شنبه ۴ شهریور برای طرح‌‌های مسکونی، یکشنبه ۵ شهریور برای طرح‌‌های بازسازی، دوشنبه ۶ شهریور برای طرح‌‌های عمومی) به آدرس مجله در خیابان شریعتی، پایین‌تر از میرداماد، نرسیده به بزرگراه همت، کوچه دیباج، پلاک ۶،  واحد ۶ (تلفن‌ و دورنگار:‌ ۲-۲۶۴۰۰۹۸۰) بفرستند. هیئت داوران در روزهای ۱۱ و ۱۲ شهریور مدارک رسیده را بررسی و مواردی را که از نظر آن‌ها در مرحله‌ی نخست حذف می‌شوند مشخص می‌کنند. در مرحله‌ی بعد، همه‌ی طراحانی که به مرحله‌ی نیمه‌نهایی راه یافته‌اند، می‌بایست مدارک پروژه‌ی خود را مطابق جدول زمانی (طرح‌های مسکونی در روز دوشنبه ۱۰ مهر، طرح‌های بازسازی در روز سه‌شنبه ۱۱ مهر و طرح‌های عمومی در روز چهارشنبه ۱۲ مهر به آدرس مجله تحویل دهند. داوری پروژه‌های راه‌یافته به مرحله‌ی نیمه‌نهایی در روزهای ۱۵ و ۱۶ مهرماه ۱۳۹۶ برگزار خواهدشد. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیش‌تر درباره‌ی نوع مدارک ارسالی به مسابقه می‌توانند به سایت www.memarmagazine.com مراجعه نمایند. همچنین برای اطلاعات بیش‌تر در مورد جایزه‌ی معمار می‌توانند با دفتر مجله یا نشانی info@memarmagazine.com تماس بگیرند. جوایز برندگان این دوره در ۲۰ مهر ۱۳۹۶ طی مراسمی که محل برگزاری آن متعاقبا اعلام خواهدشد، اهدا می‌شود. 

این پروژه خانه‌ای مسکونی در مساحت 80 مترمربع دوبلکس، در طبقات سوم و چهارم یک آپارتمان است. طراحان این پروژه زوجی بودند که به قصد آغاز زندگی مشترک خودشان این بنا را بازسازی کردند. فضاهای خصوصی در طبقه پایین (سوم) و فضاهای عمومی و مهمان در طبقه فوقانی (چهارم) جای گرفته‌اند. اولین پاسخ به محدودیت فضا استفاده از فضاهای انعطاف‌پذیر و متغیر بود. از جمله‌ی آنها طراحی پیشخوان قابل جابجایی در آشپزخانه بوده که می‌تواند مساحت آشپزخانه و فضای متقابلش را تغییر دهد. از طرفی دیگر به دلیل کمبود فضا و نیاز به گشایش بیشتر تا حد ممکن قلمروها با تغییر در سطوح دربرگیرنده‌ی فضا تعریف شده‌اند و جز سرویس‌های بهداشتی سایر فضاها بدون استفاده از در جدا شده‌اند. پلکان دسترسی به طبقه‌ی فوقانی به شکلی طراحی شده تا کمترین سطح ممکن را اشغال کند. برخورداری مناسب فضاها از نور، استفاده از طاقچه‌های متعدد و فضای زیرپله باعث شده تا محدودیت‌های فضایی کمتر مشکل ایجاد کند. از سوی دیگر زمان محدود برای ساخت پروژه موجب شد تا فاز اجرا با برنامه‌ی زمانی فشرده و سخت‌گیرانه مواجه باشد. این ساختمان را می‌توان از نمونه‌های خوب طراحی در فضای محدود داخل کشور دانست.

قلعه زائرخضرخان اهرمی معروف به قلعه کلات در شهر اهرم (مرکز شهرستان تنگستان در استان بوشهر) بر فراز تپه ای، واقع شده است که در جنگ جهانی اول به عنوان نماد مقاومت ایرانیان علیه استعمار انگستان نقش مؤثری را ایفا کرد.این قلعه متعلق به اواخر دوره قاجار است و مشتمل بر ۴ برج و بارو، قلعه میانی و همچنین تأسیسات خصوصی برای ساکنین آن می باشد.حیاط قلعه دارای اتاق هایی در پیرامون و داخل خود است که همگی به سبک رایج معماری بومی دارای درب و پنجره های متعدد، ارتفاع بلند و پوشش های چوبی و چندلی بنا شده است.به طور کلی می توان گفت در ساخت آن به اصول و سبک معماری منطقه و شرایط اقلیمی، توجه ویژه ای شده و به عنوان بزرگترین بنای خشتی استان، از معماری بی نظیری برخوردار است. البته خود قلعه قدمت تاریخی چندانی ندارد، اما کاوشهای باستان شناسی انجام شده در منطقه، نشان می دهد تپه ای که قلعه روی آ ن بنا شده است، از دوران اشکانی تا اواسط دوره اسلامی به صورت گسسته مسکونی بوده و از این حیث دارای اهمیت بسیاری می باشد. خسارات وارده بر این قلعه در زمان جنگ و گذر زمان دست به دست یکدیگر داده و موجبات تخریب این بنای خشتی را فراهم نموده اند. اما متأسفانه بی توجهی مسؤلین و تخصیص نیافتن اعتبار لازم موحب شد تا قلعه کلات، سالها چشم انتظار بازسازی و احیا باشد و بسیاری از دیوارهای آن تخریب شود.در این میان پیشروی منازل مسکونی در حریم آن موجبات نگرانی دوستداران این بنای تاریخی را فراهم آورد. با همه این اوصاف سرانجام در سال ۱۳۸۸ پروژه بازسازی آن با کاربری توریستی کلید خورد، ولی باز هم به دلیل نبود بودجه کافی با فرآیندی لاک پشت وار  ادامه یافت و بالأخره در سال ۱۳۹۴ به پایان رسید.اما نکته قابل تأمل در بازسازی این بنا، مرمت غیر اصولی آن می باشد، چرا که قسمت هایی از این قلعه با آجر ترمیم شده و مرمت بخشی دیگر با همان مصالح و سبک پیشین انجام گرفته که متأسفانه این امر موجب آشفتگی ظاهری این اثر ملی شده است.

طراحی خانه برای اعضای یک خانواده که اکنون اعضای آن در شرف استقلال و تشکیل کانون‌های زیستی مستقل هستند. چالش اصلی این پروژه طراحی واحدهای سکونتی به گونه‌ای است که ساکنان ضمن هم‌زیستی خانوادگی بتوانند فاصله و عملکرد مستقل نسبت به یک‌دیگر را تجربه کنند. مجموعه‌ی کلی ساختمان قابلیت پاسخگویی به عملکردهای افراد مختلف خانواده را دارا است. واحدهای سکونتی فرزندان در طبقات مختلف گسترده شده‌اند و به این ترتیب مساحت مورد نیاز هر واحد تامین می‌شود. فضاهای خدماتی خانوادگی مشتمل بر سالن‌های ورزشی و استخر و... در زیرزمین واقع شده‌اند و در طبقه بالاتر پارکینگ مجموعه جاسازی شده است. طبقه مربوط به والدین در کل طبقه‌ی فوقانی (همکف) طراحی شده است. یک فضای خالی عمودی مرکزی مجموعه را به دو بخش تقسیم می‌کند و نورگیری فضاهای داخلی را راحت‌تر می‌کند. واحدهای سکونتی فرزندان هر یک در دوسوی این فضای خالی شکل گرفته‌اند و یکی در دوطبقه و دیگری در سه طبقه طراحی شده‌. توجه به نفوذ نور طبیعی در نقاط مختلف این بنا، ارتباط بصری عمودی در کل بنا و درون واحدها و نیز تعبیه‌ی عرصه‌های رشد و پرورش گیاهان از جلوه‌های چشم‌گیر آن است. مصالح به‌ کار رفته در نمای این ساختمان سنگ و آجر است که با هارمونی رنگی در این طیف می‌توانند گرمای سکونت در کالبد بنا را معرفی کنند. ترکیبات حجمی متنوع، استفاده از نورگیر مرکزی به‌عنوان فیلتر ورودی، بازنمایی نقش پراهمیت خطوط در جهت دهی به فضا از دیگر نکات طراحی این بنا هستند.

در کشور ما پروسه‌ی ساخت، خیلی وقت‌ها اشتباه یا ناقص طی می‌شود و معمولا سرمایه‌گذاران پروژه‌های ساخت‌مانی، درک درستی از ملزومات فازبندی و حرفه‌ای ساخت‌مان ندارند. پروژه‌ی حیات الهیه هم شاید به همین دلایل بوده که پس از بالا رفتن اسکلت ساخت‌مان و مشخص شدن محدوده‌های حجمی بنا، تازه به دفتر بوژگان برای طراحی رسیده است ! با این همه، حامد بدری احمدی که طراحی را بر عهده داشته، خوب از عهده‌ی چالش‌های پیش رو برآمده و شرایط به ظاهر نامناسب پروژه را تا حدودی به فرصت‌هایی جدید، تبدیل کرده است. 

ساختار هرمی بنا، که احتمالا به دلیل قانون معروف پله‌کانی شهرداری ایجاد شده است، از مهم‌ترین مواردی بود که باید در طرح معماری، تصمیم مناسبی برای آن گرفته می‌شد. طراح تصمیم می‌گیرد که این تراس‌های بالقوه را با عقب بردن دیواره‌های هر واحد، بالفعل کرده و به قول خودش «آپارت‌مان‌» را به «خانه» نزدیک کند. تصمیم جالب دیگر او بالاتر آوردنِ حیاط است. هم‌تراز بودن ورودی اتوموبیل‌ها با حیاط و لابی ورودی در عمل، فضایی به عنوان حیاط برای مجموعه باقی نگذاشته بود و با تصمیم طراح، سطح حیاط بالاتر آمده و سقفی برای پارکینگ و ورودی اتوموبیل در نظر گرفته می‌شود. این ایده‌ای‌ست که به خصوص در آپارت‌مان‌‌سازی‌ این روزهای شهر تهران، که سهم زیادی را به اتوموبیل اختصاص می‌دهد، می‌تواند کیفیت از دست‌رفته‌ی حیاط را در زندگی ما، به ما بازگرداند.

اغلب در پروژه‌های معماری که در بستر طبیعتی بکر یا نسبتاً بکر طراحی می‌شوند، هم خوانی و مرافقت با طبیعت اطراف از اولویت‌های طراحی است. تناسبات فرم، رنگ، مصالح، شفافیت سطوح، گذر نور و مواردی این چنین، ابزار دست معمار در این مسیر هستند. ساختمان ویلای کوهپایه به طراحی استودیو معماری لاین، پروژه‌ای است که در منطقه لواسان طراحی شده و به‌جای مقابله با طبیعت پیرامون، قصد دارد بینندگان را در پس‌زمینه‌ی اطراف همراهی کند.

خانه‌ی شماره‌ی 144، آپارتمانی کم تراکم در نزدیکی باغ عفیف آباد شیراز است. ساختمانی چهارطبقه با نمایی از سنگ و چوب که فضای پرورش گیاهان در نما نیز تعبیه شده است. به سبب قدمت سکونت کارفرمایان در این نقطه از شهر، ضرورت تحدید عبور نور و حرارت به داخل ساختمان اولویتی مهم شناخته شد. طراحی کمدها و فضاهای سبز کوچک در جداره‌ی رو به نور، ضمن استفاده از مصالح مناسب بنایی توانسته انتقال حرارت را تا حد مطلوبی کاهش دهد. هم‌چنین کنترل نورگیرها و عبور محتاطانه‌ی نور با طراحی سایه‌بان‌های چوبی پنجره میسر گشته است. در نگاه بعدی دو اتفاق مهم در طراحی این بنا رخ داده است. نخست آن‌که فضای اداری و دفتر کار، در طبقه‌ی همکف ساختمان به‌نحوی جانمایی و طراحی شده است که کوچکترین خللی در تردد و الگوی آرام زیست ساکنین طبقات فوقانی ایجاد نمی‌کند.