نشریه خط

«ساخت و سازهای بشر به منظور تأمین نیازهایش، منجر به سرعت بخشیدن تخریب محیط زیست شده است. یکی از روش‌های توسعۀ پایدار، استفاده از تکنیک‌هایی است که از میلیون‌ها سال قبل توسط طبیعت به کار گرفته و بهینه شده است. بایونیک موضوعی میان رشته‌ای است که با الهام از چگونگی حل مشکلات در طبیعت، جوابی برای مسائل موجود پیدا می‌کند. تقلید آگاهانه به شکل مطالعۀ موردی راه حل‌های موجود در طبیعت، به معنی دست‌یابی به یک بانک اطلاعاتی از راه حل های موفق است که راه‌گشای مشکلات پیش‌روی انسان امروز و نیازهای آن (به خصوص در زمینۀ معماری) است. در این راستا، کتاب حاضر به سه بخش تقسیم می‌شود: 

بخش اول: پیش‌زمینه که شامل دو گفتار و مطالبی است که برای ورود به مبحث بایونیک ضروری است. در گفتار اول، طبیعت به عنوان مبنای الهام و در گفتار دوم، هندسه و ریاضیات به عنوان پلی میان طبیعت و معماری مورد بررسی قرار می گیرد.

بخش دوم: معرفی بایونیک که شمال دو گفتار، مبانی شکل‌گیری و روش‌های طراحی بایونیک است.

بخش سوم: در این بخش، به ارائۀ مطالبی دربارۀ پنج سطح بایونیک پرداخته می‌شود. هر یک از این سطوح در گفتاری جداگانه تحلیل و به رائۀ مثال پرداخته می‌شود.»

آن‌چه ذکر شد بخشی از یادداشت مؤلف، فاطمه قارونی اصفهانی بر ابتدای کتاب «معماری بایونیک، طراحی طبیعت» می‌باشد، که در سال ۱۳۹۴ توسط انتشارت فاطمه قارونی اصفهانی چاپ و به بازار نشر عرضه گردید. 

ننه حسن در کلبه کوچکی، صمیمانه در کنار شوهر و فرزندانش در شهر قیدار زندگی می کرد. شغل خودش خانه داری و همسرش هم کشاورزی بود. روزی برای اینکه به فرزند دانشگاهی خودش که تحصیلکرده رشته گرافیک است، خودی نشان دهد قلم به دست گرفت و این قلم به دست گرفتن او باعث شد تا شهرتش از مرزهای ایران اسلامی به آن سوی مرزها برود و یک چهره ی ملی شود .              آثار ننه حسن علاوه بر دارا بودن همه وجوه از نظر ظرافت‌های اجرایی، از نمونه‌های درخشان هنرخودآموخته را پیش روی ما گذاشته است. ترکیب هنرمندانه عناصر در فضای اثر، تقسیمات فضایی بدیع، تاثیرگذاری که با مینیاتور‌ها قرابت ویژه‌ای پیدا می‌کنند و کارکردهای ویژه بصری مثل استفاده از خطوط کناره نما در نقاشی‌های این بانوی خودآموخته نشان از استعداد قابل توجه او در نقاشی دارد.      زندگی، طبیعت و انسان از شاخصه های مهم و مشترک اغلب آثار این هنرمند است و نحوه بازنمایی تصاویر، یاد آور نقش های کهن و آثار تمدن های باستانی است که گویی او این شیوه بازنمایی را بی واسطه از پیشینیان خود آموخته و میراث دار دانسته های آنان است. حسن رجبی، پسر ننه حسن که خود نقاش است، درباره تم نقاشی‌های این هنرمند اظهار کرد: داستان‌ها و خاطرات دوران مختلف زندگی، اسطوره‌های ملی و بومی و خواب‌هایی که مادرم می‌بیند بیشترین تاثیر را در نقاشی‌هایش دارد. مادرم از هفت سالگی قالی می‌بافت. نقش‌هایی که آنها در قالی‌هایشان می‌بافتند سینه به سینه منتقل شده است و گنجینه های ارزشمندی هستند که موشکافی جنبه های روایی و زیبایی شناختی آنها حجمی از ارتباط ها را در مقابل ما قرار می دهند و کمک شایانی در جهت دست یابی به فهمی عمیق از دیرینه ی پربار هنر این مرز و بوم در اختیار ما قرار می دهند.

پروژه جهانی هنر «کوچ‌رو» از کره جنوبی آغاز شد و امسال در ۱۵ آذر ماه هفتمین دورۀ این پروژه پس از کشورهای کره، هند و آفریقای جنوبی، در ایران و در روستای سلخ جزیره قشم آغاز به کار کرد، تا در این فرصت مغتنم ۱۱ هنرمند ایرانی در کنار ۹ هنرمند دیگر از کشورهای لیتوانی، کره، آلمان، فرانسه، سویس، هلند و اسلواکی به صورت فی البداهه و با ابزاری که طبیعت در اختیارشان می‌گذارد آثار هنری مطابقت با محیط خلق نمایند.

احمد نادعلیان هنرمند برجستۀ هنرهای محیطی کشورمان و چهره‌ای شناخته شده در سطح جهانی است، که در بیش از 40 کشور دنیا به خلق آثار محیطی پرداخته و از همین رو به عنوان دبیر پروژۀ جهانی «هنر کوچ‌رو» در سال ۲۰۱۶، مدیریت این برنامه را در کشورمان عهده‌دار بوده است. به گفتۀ نادعلیان نام «کوچ‌رو» به این سبب برای چنین رویدادی انتخاب شده که کوچ‌رو‌ها در طبیعت حرکت و سفر می‌کنند اما با ترک محیط آن را تخریب نمی‌نمایند.

آثار هنری خلق شده در هنر محیطی نیز عمدتاً متأثر از نیروهای طبیعی مثل باد، باران، صاعقه و... هستند، به طوری که حتی گاهی این آثار در مسیر احیا و باز آفرینی محیط‌های آسیب دیده قرار می‌گیرند. از این رو آثار هنر محیطی «کوچ‌رو» با هدف معرفی و شناخت فرهنگ بومی، در کنار زندگی معاصر و با پیام پایداری محیط و جلوگیری از تخریب، تحت تأثیر یک رویکرد زیست محیطی و با کمترین دخالت در محیط اجرا می شوند.

گفتنی است هفتمین دوره پروژه‌ی جهانی هنر «کوچ‌رو» در سال ۲۰۱۶، عصر روز یک‌شنبه ۲۸ آذر ماه طی مراسمی با حضور مسئولین و شرکت‌کنندگان داخلی و خارجی در موزه هنرهای معاصر تهران به کار خود پایان داد.

هرچقدر اتوبان بسازید، ترافیک خواهید داشت. مدت‌هاست که بشر برای کاهش ترافیک شهری اقدام به ساخت اتوبان‌های گسترده و معابر شهری بزرگ نمی‌کند. افزایش تعداد اتوبان‌ها و معابر شهری باعث ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل نقلیه‌ی شخصی می‌شود و به تبع آن ترافیک به طور فزاینده‌ای رشد خواهد داشت. این تسلسل تا زمانی ادامه دارد که تمایل به ساخت اتوبان‌های بیشتر و عریض‌تر از جانب مدیران شهری وجود داشته باشد. در تمامی شهرهای بزرگ دنیا این پدیده مورد توجه قرار می‌گیرد. تجربه نشان داده است که می‌توان یک معبر بزرگراهی را با یک بلوار کوچک‌تر جایگزین کرد به نحوی‌ که حتی تراکم ترافیک آن محور کاهش پیدا کند.(منبع) برخی شهرهای بزرگ نیز اقدام به تخریب یا تغییر وضعیت اتوبان‌های شهری خودشان گرفته‌اند و تلاش می‌کنند تا در چشم‌اندازهای آتی خود شهری با حداقل وسایل نقلیه و حداکثر حضور عابر و دوچرخه را تصور کنند.(منبع) مدیریت سفرهای شهری، طراحی معابر دوچرخه، بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی و ایجاد امکان حضور پیادگان در شهر از نکاتی است که به این مهم کمک می‌کنند.

آب ماده‌ای است حیاتی برای انسان که در تمام اعصار دغدغه آن را داشته است. امروزه نیز انسان در بخش‌های مختلف دنیا از آن بهره‌ها می‌گیرد تا زندگی کند. فیلیپ جانسون، معمارِ آمریکایی قرن بیستمی است که توجه ویژه‌ای به آب دارد، و نوع نگاهش را به آن این‌گونه خلاصه می کند:
"آب تمام انواع حالت‌های جالب را به خود می گیرد؛ می‌پرد، آرام است، مه ایجاد می‌کند، پوشش می شود، پایین و بالا می‌رود و با پرت شدنش به پایین صدا ایجاد می‌کند." گویی آب را در قالب و شمایل انسان روایت می‌کند. او با چنین درکی از آب به خلق اثری اقدام می کند که انسان مدرن از آن با عنوان شاهکار عصر حاضر یاد می‌کند. انسانی که آن چنان درگیر خود است که عناصر طبیعی را هم آن‌چنان می‌پسندد که با مختصات خودش سنجیده شود و درخدمت او باشد...این می‌شود که وقتی به اثر این معمار به اصطلاح بزرگ دقت می کنید به اسارت کشیدن و دربند‌شدن طبیعت را با تمام وجود حس می‌کنی. فرم های هندسی بی‌روح، گوشه‌های تیز و خشک که با قرارگیری در لا‌به‌لای هم، ایجاد منظر زیبای شهری را دنبال می‌کنند... روح و حیاتی در کالبد اثر حس نمی‌شود؛ این ویژگی فضا در تقابل با ماهیت وجودی آب بوده که اساس حیات است!
مقابل این نوع نگاه به طبیعت را می‌توان در اثری در آن سوی مرزهای آمریکا، یعنی شوشتر، دنبال کرد...سازه‌های آبی شوشتر دارای قدمتی بیش‌ از ۴‌هزار‌سال می‌باشد، که از آن با عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب‌صنعتی یاد می‌کنند(سفرنامه ژان دیولافا، باستان‌شناس فرانسوی). مؤثر این اثر، بهره‌مندی‌اش را از آب که جلوه‌ای است از طبیعت، به شکل ارگانیک دنبال می‌کند. او آهسته، پیوسته و با تأسی و الهام از رفتارهای موجود در طبیعت، فرم و ظرفی می‌سازد برای تامین نیازهایش. در سازه‌های آبی شوشتر، با استفاده از تعریف فرم‌هایی متنوع و هنرمندانه ضمن تأمین نیازهای حیاتی انسان به آب، منظری چشم‌نواز و دل‌انگیز را نیز سبب شده که ضمن ایجاد تفرجگاه، پیوند عمیق میان انسان و طبیعت را نشان‌گر است.
این همه گفته شد تا دریابیم که معماری آمده تا جلوه‌ای باشد از فرهنگ یک سرزمین، راوی باشد از هستی‌شناسی، بندگی انسان‌ها برای آنی که باید باشد!

دانش‌گاه‌های ما بیش از هر چیز این روزها به کارگاه نیاز دارند، جایی که ذهن دانش‌جویان در موقعیت‌های عینی به کار بیفتد و به طور خاص در رشته‌هایی مثل معماری دست‌شان مصالح گوناگون را لمس کند. دانش‌گاه خیام مشهد در اقدامی به جا کارگاهی را برگزار کرد که در پایان آن یک پاویون مقوایی در مقیاسی کوچک ساخته شد. دانش‌جویان معماری در این تمرین به دنبال به‌یافت مصالح دورریز یک چاپ‌خانه یعنی لوله‌های بلند مقوایی بودند، شیئی که به دلیل ماهیت مدولار، ابعاد مناسب و امکان باربری‌اش در پروژه‌های زیادی در سراسر دنیا به کار گرفته می‌شود. 

فرم این پاویون مانند تکه کاغذی است که خمی سه بعدی دارد و در یک رفت و برگشت، خود را به یک فضای نیمه بسته‌ی معماری تبدیل کرده است. با وجود این‌که طراحان جوان پاویون برای طرح پارامتریک خود فلسفه‌پردازی‌‌های فرمی کرده‌اند، اما می‌توان گفت که نفس اجرای یک ماکت پاویونی در این مقیاس و مواجه شدن با چالش‌های ساخت دیجیتال به خودی خود موضوع مهمی بوده و توصیفات انتزاعی از آن بیهوده به نظر می‌رسد. 

کوین کارادو عکاس جوانی است که در سال ۱۹۹۲.م  در آمریکا متولد شده است. تکنیک او برای خلق عکس‌های سورئال اغلب تلفیق چند عکس است که در نرم افزار صورت می‌گیرد. اما او در مجموعه انتقال موفق به تلفیق حس‌ها و مدیاهای گوناگون بدون نرم‌افزار شده است. مجموعه انتقال شامل سه عکس از چشم‌انداز دریا، زمین و آسمان است. عکاس باآغشته کردن دست خود به یکی از سه رنگ غالب منظره و قرار دادن آن در پیش‌زمینه، این عکس‌ها را خلق کرده است. او با ترکیب حس لامسه و بینایی به درک چندجانبه از طبیعت می‌رسد.
تفاوت دریافت حسی ما از طریق حس لامسه و بینایی امری بدیهی است و درک چندجانبه و انتقال چنین حسی در هنرهای وابسته به سطح مانند نقاشی و عکاسی در حوزه بینایی صورت می‌گیرد. آنچه که در اثر کارادو قابل دریافت است تنها درک طبیعت از طریق چشم نیست بلکه هنرمند با آغشته کردن دست خود با رنگ غالب منظره احساس لامسه مخاطب را نیز برمی‌انگیزد.  لمس رنگ سبز زمین و رنگ آبی آسمان با حسی که از دیدن آن داریم تلفیق شده، این دست‌ها که تا مچ رنگ شده و از مچ تا آرنج آن در آسمان است دقیقاً در مرز میان زمین و دریا و ابرها به رنگ غالب فضا آغشته شده است.
از سوی دیگر، اثر کارادو  نقاشی معروف آفرینش آدم اثر میکل‌آنژ بر روی سقف کلیسای سیستین در واتیکان را یادآوری می‌کند. حرکت دست از بالای کادر به درون آن، حسی از لحظه خلق این منظره بواسطه خداوند را تداعی می‌کند گویی دستی از آسمان می آید و رنگ و نقشی به پهنه هستی می‌زند.