نشریه خط

‌Body Art یا معادل فارسی آن هنر بدنی و یا هنر اجرایی آمده  گونه‌ای از بیان هنری معاصر است که هنرمند  خود نیز بخشی از اثر هنری می‌شود. بادی آرت میتواند نوعی رمانتیسیسم مدرن قلمداد شود زیرا تا حدودی هر دو بر بیان آلام و رنج های بشری و فداکاری های شخصی متکی هستند.
عزاداری برای امام حسین(ع) سراسر با هنر آمیخته شده است. از شعر و مدح و روضه گرفته تا نمایش تعزیه و... . بیان آلام و نوحه سرایی ها با زبان بدن که شاید قوی ترین زبان به لحاظ جهان شمولی اش باشد توسط مردم عزادار انجام می شود.
جمعه عکس های نعیمی ثمین با الهام از روایات و وقایع عاشورا خلق شده اند. عکس ها صرفا تصاویری هستند از بادی آرتی که هنرمند اجرا کرده است. عکاسی در اینجا به مثابه ثبت استنادی عمل کرده است. ثمین روایاتی که با دست در ارتباطند مانند: « چون سواران دشمن بر حسین(ع) می‌تازند دست بر دعا برمیدارد.» و « حسین(ع) دستان رقیه را غرق بوسه می‌کند.»و «زینب(س) نماز شب می‌خواند» و« حسین(ع) سکینه(س) را به آغوش می فشرد و اشک‌هایش را پاک میکند.» را تصویرسازی کرده است..
هنرمند در این اثر وقایع را به ساده ترین عناصر تجسمی یعنی خط و نقطه ترجمه و تصویر کرده است. دستهای هنرمند آنچه بردستهای اصحاب عاشورای ۶۱ هجری گذشت را روایت می‌کند. دستهای یک هنرمند به عنوان عضو موثر در خلق اثر هنری خود از جایگاه ویژه ای برخوردار است و اینجا بجای خلق اثر به محمل و بافت ارائه اثر مبدل شده است. زبان بیان این واقعه هروقت و هرجا مختصرتر و به بیان هدف نزدیکتر بوده است دلنشین‌تر نیز گشته است. تصویرگری های هاجر سلیمی با اینکه ازساده ترین عنصر بصری با حنا بر دستانش نقش بسته اما بسیار گویا و قابل فهم است. هنرمند شیعه این مفاهیم را با جان خود درک کرده است و به همین خاطر برای بازنمایی اش دچار تکلف زبان نیست. نقطه ها در روایاتی که امام مستقیم با خدا ارتباط می‌گیرد و دست بر دعا برمیدارد تکامل یافته اند و به کلمه و جمله تبدیل شده‌اند. یا در جایی که امام دخترانش را می‌بوسد دستها غرق نقطه هایی که استعاره از بوسه هستند شده اند و این محبت واسع و جامع ویژه امام است که همه وجود بنده مترحم را دربرمیگیرد. یا آنجا که روایت امام سر حضرت عباس را از زمین بلند می‌کند هنرمند نیم دایره ای را کنایه از قمر بنی هاشم بر بلندترین انگشت تصویر کرده است که بر جایگاه والای حضرت عباس نیز تاکید می‌کند. این مجموعه در قالب کتاب با عنوان جمعه چاپ و منتشر شده است.

جامه دران عنوان کتابی است شامل عکس‌هایی از مراسم قدیمی و سنتی عزاداری امام حسین(ع) که در سال ۱۳۹۳ چاپ و منتشر شده است. هادی لزیری عکاس مجموعه حاصل بیش از سه سال عکاسی را از میان هزاران فریم عکس انتخاب و چاپ کرده است.از انگیزه های شکل‌گیری چنین مجموعه ای میتوان به تعلق داشتن عکاس به زادگاهش یعنی تبریز و حضور دایمی او در بازار تبریز و این مراسم نام برد. تجربه حضور سی ساله عکاس در مراسم عزاداری بازار تبریزبه دلیل دادن اطلاعات دقیق‌تر و آگاهی بیشتر او با فضا به غنای مجموعه کمک می‌کند. عکس‌های او در کتاب با متن پژوهشی راجع به آیین عزاداری در بازار تبریز چاپ شده است.
این مراسم در بنای آجرین بازار که در یونسکو به عنوان اولین بازار مسقف آجری ثبت شده بیش از سیصد سال اجرا می‌شود. آیین عزاداری جزو لاینفک بازار تبریز است. سازنده بنای بازار این ملک را در ایام محرم وقف عزاداری نموده و هرساله بازاریان در این ایام آن را سیاهپوش و برای عزاداری آماده میکنند. سه دسته اصلی عزاداران سینه زن عجم سینه زن عرب و دسته‌ی زنجیر زنان هستند که هریک با پوشش و نواها و مرثیه های خاص به خود طبق برنامه ریزی هرساله بازاریان به عزاداری می‌پردازند.
عکس‌های هادی لزیری از سیاهپوش کردن بازار آغاز می‌شود و به جزییات مراسم عزاداری نیز می‌پردازد. در میان عکس‌ها که پر  مستندات خوب و دقیقی هستند مجموعه عکس‌های پرتره عزاداران نیز جالب توجه است. عکاس اقشار مختلف دسته جات از کودک تا پیر غلامان بازار را با بکگراندی مشکی عکاسی کرده است. سیاه و سفید بودن این مجموعه به بیان بهتر حال و هوای عکس‌ها کمک کرده است.

 نمایشگاه عکس «چشم ما حیرت» در محوطه میدان امام حسین(ع) در ایام محرم تا اربعین برپا بود. این نمایشگاه حاصل تلاش و سفرهای چندساله مجتبی حیدری به عراق است. حیدری از پیاده روی زائران حرم حسینی عکاسی کرده است و تکیه موضوعی خود را بر موکب داران و خدام زائران اباعبدالله الحسین(ع) قرار داده است. نمایشگاه به گفته عکاس به چند دلیل در فضای باز برگزار شده بود. دلیل اول آنکه قالب  دیوار گالری با سایزهای عکس های او و ارائه و چیدمان آنها سازگاری نداشت و دلیل دوم آنکه مخااطب گالری ها قشر خاصی هستند و هدف عکاس نمایش عمومی آثار برای همه اقشار و عاشقان امام حسین(ع) بوده است.
عکس ها در سایزهای مختلف و کنار هم چیده شده اند و هر چیدمان حامل روایتی است از داستان دلباختگی به حضرت که دین، آیین و مذهب نمی شناسد،آنجا که تنها مسیحی راه آهن بصره یعنی یوسف طوما الیاس از زوار شیعه پذیرایی می کند.
حیدری زائر-عکاسی است که فقط در طول مسیر و موضوع نیست بلکه در عرض و حاشیه آن عکاسی می کند. او تنها به ثبت و برداشت عکس اکتفا نکرده است و از روی عکس ها می شود گفت حیدری با آنها چند روزی را گذرانده است و هرعکس متناسب با داستان موکب دار فضا و حال و هوای خود را دارد و بخوبی آن را به بیننده منتقل می کند. استفاده درست عکاس از نور حال و هوای معنوی موکب داران را بهتر بیان می کند. پرهیز از نمایش چهره آنها شاید با منطق صداقت و عدم ریا و خودنمایی این موکبداران که عمیقاً و از صمیم دل از زوار پذیرایی می کنند سازگار باشد.
بخش دیگر عکس های حیدری پرتره هایی هستند که چهره خود را پوشانده اند. پوشش آنان به دلیل گردو غباری است که در طول مسیر با آن روبرو شده اند.عکاس با قرار دادن سوژه هایش بر پسزمینه مشکی و با بکار بردن نکات فنی حین عکاسی و شارپنس و وضوح بالا بیننده را مقابل این چهره های بهت زده میخکوب می کند و بیننده را نیز به حیرت می کشاند. برداشت عکاس از داستان پیاده روی اربعین در چشم های زائران متبلور می شود. او در توضیح عکس هایش می نویسد:« از سختی های این گروه از زائران اربعین، باد و طوفانی است که موجب می شود سر و صورتشان را با پارچه های مختلف بپوشانند و فقط چشم هایشان می ماند که عیان است، همان بخشی از وجودشان که راه به باطن و قلبشان دارد و میتوان حیرت را با خیره شدن به آنها مشاهده کرد. بنابراین در سفر به وادی حیرت و حرکت بین حیرت زدگان مکتب سیدالشهدا(ع)، چشم ها بصورت تنها و مستقل، حرف های زیادی دارند که از حیرت صاحبانشان برایمان بگویند. ...»

محرم؛فرصتی است برای عرض ارادت و گام برداشتن در راهی نورانی برای وصال به عشقی آسمانی! هر کسی در هر جای دنیا، شیوه ای را در پیش می گیرد تا شاید التیامی باشد بر قلب شکسته و چشمان اشکبار خود.در پاکستان هم ارادتمندان و دوستداران امام حسین(ع) با برپایی نمایشگاه نقاشی گوشه هایی از حماسه پرشورعاشورا وعاشوراییانی را که امروزه پرچم این مکتب را برافراشته و برای زنده نگه داشتن آن قلبشان می تپد، به تصویر کشیده اند.تصاویری از زنان و مردان پاکستانی که در چهره آنها عشق به حسین (ع) با اندوهی وصف ناشدنی گره خورده است و عکسهایی که نه به واقعه عاشورا بلکه به عاشوراییان امروز که برای روشن ماندن این چراغ راه هدایت و کشتی نجات تلاش می کنند، به نمایش درآمده است.در مجموع می توان گفت این نمایشگاه برای نمایش آثار هنر آئیینی عاشورا  در پاکستان اختصاص یافته و با نگاهی اجمالی به آنها با چگونگی ابراز ارادت و رسومات مردم پاکستان در ماه محرم، تا حدودی آشنا می شویم.

حوزه هنری امسال نیز در راستای جریان ابدی «کل یوم عاشورا و کل أرض کربلا»، به رسم سال‌های قبل، همزمان با ورود به ماه محرم، دهمین دوره از سوگواره هنر عاشورایی را برگزار و آثار برگزیده را طی نمایشگاهی در معرض دید علاقه‌مندان به ساحت هنر دینی و عاشورایی قرار داد. 

در این دوره از سوگوارۀ هنرهای عاشورایی در بخش پرچم‌های سوگواری که زیر مجموعه بخش پوستر به حساب می‌آید، از مجموع آثار ارسالی به دبیرخانه ۱۷ اثر از ۱۴ هنرمند به بخش نمایشگاهی جشنواره امسال راه یافت؛ که از این میان هیأت داوران متشکل از آقایان احمد آقاقلی‌زاده، محمد خزایی و مهدی حاجی محمدی فریمانی، ۴ اثر «یا حسین شهید» از علی‌رضا معظمی گودرزی (ارسطو)، «هیهات منا الذله» از وحید یعقوب‌لو، «چهار سلام» محسن خلیل نژاد و «صلی الله علیک یا اباعبدالله» از محمد جواد ذهات را به عنوان آثار برگزیده بخش پرچم‌های سوگواری معرفی نموده و از آنان تقدیر به عمل آوردند.

پرچم‌های عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) یکی از بارزترین نمادهای عاشورا و یادآور پرچم‌دار و علم‌دار بزرگ کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) است. پرچم‌های سوگواری در ایام محرم محدود به رنگ مشکی نیستند و  از رنگ‌های سرخ، سبز و سفید نیز در طراحی و دوخت آن ها استفاده می‌شود. اما نکته مهم در سنت طراحی پرچم‌های محرم، تقدم بصری خوشنویسی نسبت به سایر عناصر بصری است. از همین رو در طرح پرچم‌های این دوره از سوگواره هنر عاشورایی نیز هنرمندان خلاقیت خود را در استفاده از فرم‌ها و سبک‌های مختلف خط و خوشنویسی به نمایش گذاشته‌اند، چرا که به سبب وجه کاربردی پرچم، چشم مخاطب نخست خط نوشته‌های مرکز تصویر را می‌بیند و بعد اطراف آن را از نظر می‌گذراند.

خانه طراحان انقلاب اسلامی در تازه‌ترین پوستر محیطی خود، به مناسبت نزدیک شدن به ایام اربعین، همۀ عاشقان ابا عبدالله الحسین را در یک قاب بزرگ قرار داده است. تفاوتی ندارد ایرانی یا عراقی، سفید یا سیاه، فارس یا انگلیسی زبان، وقتی در راه حسین گام برداری، ناخودآگاه با همه یکی می‌شوی.

این روزها بزرگترین دیوارنگارۀ کشور با ابعاد یک کیلومتر مربع، واقع در میدان ولی‌عصر (عج) رنگ و بوی پیاده‌روی اربعین را به خود گرفته است. طرح این دیوارنگارۀ عظیم یادآور یک عکس خانوادگی بزرگ است، خانواده‌ای به بزرگی یک تفکر، یک مذهب و یک جهان! در واقع به واسطۀ یک حس مشترک و یک هدف واحد که همانا گره‌ زدن روزهای سرخ عاشورا به روزهای سبز ظهور است، طعم این نزدیکی و برادری بی‌نظیر را تنها می‌توان یک بار در سال و در یک مسیر چشید.

گفتنی است دیوارنگارۀ بزرگ میدان ولی‌عصر (عج) با موضوع حضور جهانی مسلمانان در پیاده روی اربعین، با شعار «انی احامی ابداً عن دینی»، (من حامی دین هستم) که به عنوان شعار مراسم اربعین امسال نیز انتخاب گردیده، توسط استاد محمدرضا دوست محمدی تصویرسازی شده و از سوی خانه طراحان انقلاب اسلامی اکران گردیده است.

پوستر متفاوت «اشک بر حسین» اثر حامد مغروری و زینب ربانی‌خواه در محرم امسال زیاد دیده شد و جزء کارهای اثرگذار با موضوع امام حسین (ع) بود. طراحان اشک‌های ریخته شده بر حسین (ع) را با سیاهه‌ای از گناهان، بر مبنای حدیثی از امام رضا (ع) پیوند داده و اثر اشک بر سیدالشهدا را به تصویر کشیده‌اند. اشک‌هایی که با غلتیدن بر طومار اعمال انسان، گناهان را محو کرده و نیکی‌ها را جلا می‌دهد. آن‌ها برای رسیدن به تصویر نهایی از عکاسی بهره گرفته و پرداخت‌ اصلی را بر روی تصویر خام ابتدایی انجام داده‌اند؛ کاری که به نظر برای استفاده از جلوه‌ی طبیعی قطرات آب و حل شدن جوهر در آن انجام گرفته است. 
پوستر اشک بر حسین با بیانی صریح و مستقیم،‌ آثار عزای امام حسین(ع) را در زندگی روزمره نمایش می‌دهد. این صراحت اگرچه تکیه به حقایقی مهم داشته و اثرگذار است، اما پیام پوستر را از ماهیت بصری خود خارج کرده و آن را چیزی شبیه به موعظات نوشتاری می‌کند. ایده‌ی شجاعانه‌ی مغروری و ربانی‌خواه، پوستر را کمی از مرزهای مرسوم هنری خارج کرده و اثر، لفاف معمول پوسترهای فرهنگی را در خود ندارد.