نشریه خط

مدتی است که نمایشگاه بین‌المللی کتاب هر ساله در مصلی بزرگ تهران برگزار می‌شود. مکانی وسیع که فاز اجرایی آن سال‌ها به طول انجامیده و پیش‌بینی دقیقی از زمان اتمام پروژه نیز وجود ندارد. امسال اما این رویه‌ی چند ساله تغییر کرده و قرار است برای اولین بار مجموعه‌ی نمایشگاهی شهر آفتاب پذیرای بازدیدکنندگان باشد. مجموعه‌ی شهر آفتاب از آن رو که برای برگزاری نمایشگاه و به عنوان نمایشگاه بین‌المللی طراحی شده، در وهله‌ی اول می‌تواند پذیرایی مناسب‌تری از میهمانان خود داشته باشد. درست در زمانی که مصلی تهران دچار فقدان خدمات مناسب شهری برای تعداد عظیمی از بازدیدکنندگان باشد، انتقال محل برگزاری به یک نمایشگاه مناسب ضروری به نظر می‌رسد.

نکته‌ی نخست آن‌که وجود یک نقطه‌ی جذب بسیار قدرتمند (نمایشگاه کتاب) در یکی از نقاط داخل شهر (آن هم نزدیک به مرکز) باعث بروز سیل حرکتی به این نقطه می‌شود. اتفاقی که نه معابر شهری و نه حتی گاه تسهیلات شهری توان همگام شدن با آن‌را ندارند. ترافیک سنگین پیرامون مصلی در ایام برگزاری نمایشگاه و دشواری تردد با وسائل نقلیه‌ی عمومی (خصوصا مترو) در ایام نمایشگاه موید این مساله است که مدیریت حرکت این حجم انسانی نیاز به تلاش بیش‌تر دارد.

مساله‌ی بعدی رفع نیازهای خدماتی کاربران در درون خود مجموعه است. کاربرانی که پس از چند ساعت گشت و گذار خسته کننده در داخل نمایشگاه احتیاج به فضای استراحت مناسب، سالن غذاخوری، سرویس‌های بهداشتی مکفی و حتی سالن‌های نمازخانه‌ی طراحی شده دارند؛ عموما با چیزی جز فضاهایی با کیفیت متوسط و اغلب طراحی نشده روبرو نمی‌شوند. اکثر نیازهای رفاهی و آسایشی این حجم عظیم جمعیت در دامان فضای سبز (آن هم با تراکم بالای جمعیتی) برطرف می‌شود که این بی‌نظمی نه زیبنده‌ی مسئولین شهری است و نه بازدیدکنندگان فرهیخته.

مساله‌ی مهم دیگر، حفظ امنیت کابران در زمان بحران است. خوشبختانه در طول این سالها حادثه‌ی بزرگی در ایام برگزاری نمایشگاه رخ نداده است ولیکن به نظر می‌رسد داشتن یک سالن با حجم عظیم جمعیت و موانع متعدد حرکتی (غرفه‌های ناشرین) کار تخلیه و حفظ امنیت در برابر خطر را دشوار می‌سازد. حال آن‌که به جهت کنترل عبور و مرور، برخی از درب‌های سالن در وجوه مجاور نیز مسدود می‌شوند که تخلیه‌ی کاربران با سرعت بالا را دشوار می‌کند. البته تلاش‌های سازمان آتش‌نشانی بر حفظ امنیت کاربران واضح و شایان تقدیر است اما از نقاط ضعف سالن‌های مصلی آن‌ است که برای رفتار این حجم از کاربر در زمان بحران پیش‌بینی و راهکار مشخصی ندارد.

انتقال محل برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب به مجموعه‌ی شهر آفتاب پتانسیل بالایی جهت ارتقاء چشم‌گیر کیفیت نمایشگاه دارد. ازین روی که این مجموعه به قصد برگزاری نمایشگاه‌های بزرگ طراحی شده و احتمالا از جانب طراح پاسخ‌های مناسب رفاهی، خدماتی و امنیتی برای کاربران درنظر گرفته شده است. استقرار این مجموعه در خارج شهر، نویدبخش جریان مناسب‌تر ترافیک در معابر مرکزی شهر است به ویژه آن‌که بازدیدکنندگان شهرستانی دیگر نیازی به تردد در درون شهر ندارند. چیزی که از نقشه‌های منتشر شده پیش از برگزاری نمایشگاه بر می‌آید اختصاص فضای مناسب به کاربری‌های خدماتی و رفاهی است که شاید بتوان گفت در طول سال‌های گذشته کم سابقه است. ضمنا عملیات عمرانی این مجموعه نیز از کارهای بزرگ و دشواری بوده که شهرداری تهران در طول چندسال گذشته متحمل شده است.

مجموعه نمایشگاهی شهرآفتاب در جنوب شهر تهران در زمینی به مساحت 138 هکتار در مجاورت مرقد مطهر امام خمینی (ره) و به فاصله اندکی از فرودگاه امام خمینی (ره) در مسیر اتوبان تهران - قم واقع شده است. این مجموعه دارای یک ورودی شرقی از طریق اتوبان تهران – قم و یک ورودی از کمربندی شهرآفتاب است.